Театр увер

Таче 90 ияш лӱмгечыжым РСФСР да МАССР искусствын сулло деятельже С.И.Иванов палемда. Сергей Иванович 1958-1974 ийлаште М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драматический театрын тӱҥ режиссержо лийын.

С.И.Иванов 1951 ийыште И.С.Палантай лӱмеш музыкально-драматический училищын актер отделенийжым отличиян диплом дене тунемын пытарен. Вигак А.В.Луначарский лӱмеш ГИТИС-ын режиссер факультетышкыже пурен, СССР-ын калык артистше Ю.А.Завадскийын курсыштыжо тунемын. 1956 ийыште вузым тыгак отличиян диплом дене тунемын пытарен да Йошкар-Олашке пӧртылын, Марий драмтеатрыште ончыч черетан режиссерлан ыштен, кок ий гыч тӱҥ режиссерлан шогалтеныт.

С.И.Иванов театрыште витле наре спектакльым шынден. Тудо «Акпатыр» икымше марий оперын режиссержо.

С.И.Ивановын ик эн кугу суапле пашаже семын марий драматургийым вияҥдыме сомылым шотлыман. Самырык режиссерын тунемын толмо жаплан С.Г.Чавайнын поро лӱмжым пӧртылтымӧ. Тыге тудын тыршымыж дене сценыш марий сылнымутын классикшын произведенийже-влак лектыт. Тиде пагытыште шкеныштым драматургий жанрыште К.Коршунов, М.Рыбаков, П.Эсеней, В.Регеж-Горохов, икмыняр моло еҥ тергаш тӱҥалыт. С.Николаев, А.Волков, Н.Арбан у деч у произведенийым театрлан темлат. Тидын годымак театрын репетуарыштыже тӱнямбал да совет классик, иза-шольо калык-влакын произведенийышт шке верыштым налыт. Театр Всесоюзный, Всероссийский фестивальлаште шке мастарлыкшым ончыкта, С.Иванов ден пырля посна актер-влак Диплом дене палемдалтыт.

Лач С.И.Ивановын тӱҥ режиссерлан ыштымыж годым Марий Эл деч ӧрдыж кундемлашке гастроль дене лекме традиций шочеш. Марий театрым Башкирийыште, Урал кундемыште, Свердловский областьыште каҥеж еда кугу уна семын вучаш тӱҥалыт.

С.И.Иванов театрыште пашам ыштымыже, посна актер-влак нерген «Марий театрын мастарже-влак» книгаштыже радамлын каласкален (2016).

1982-1998 ийлаште тудо И.Палантай лӱмеш Марий музыкальный училищын директоржо лийын.

Таче Сергей Иванович шкенжын 90 ияш лӱмгечыжым палемда. М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрын тачысе коллективше, тудын ветеранже да театрым йӧратыше чыла еҥ лӱм дене ме Тендам, Сергей Иванович, шокшын-шокшын саламлена. Пеҥгыде тазалыкым, кужу ӱмырым, весела кумылым тыланена. Марий театрым сар деч вара йол ӱмбаке шогалтыме да тудым вияҥдыме суапле сомылдам кӱкшын аклен, ме Тыланда вуйнам савена.

М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрыште Финн-угор калык-влакын театрыштын «Майатул» фестивальышт почылто.

А Шкетан лӱмеш театр 101-ше тургымжым » Окса тул» спектакль дене почо.

 

 

 

4 мартыште Марий Эл Республикын сулло артистше Владимир Янгабышевын шочмыжлан — 80 ий.

Владимир Семеновичын уло илышыже М.Шкетан лӱмеш Марий драме театр дене кылдалтын. 1965 ийыште А.В.Луначарский лӱмеш ГИТИС-ым тунемын пытрымекыже, кумло вич ий сценыште модмо жапыште чылаже шӱдӧ утла рольым модын. Яшката капкылан, йытыра шӱргывылышан актерын амплуаже тӱҥалтыш жапыште йӧратен моштышо качымарий лийын. Тыгай коклаште палемдыман «Ачийжат-авийжат» гыч Мичийым, «Кунам ломбо пеледеш» гыч Садовиным, «Ош йӱксӧ» гыч Володя Гордеевым. Вараже утларак келге, драматический рольым ӱшанаш тӱҥалыныт. Ончышо тудым Эчанын («Кӱртньӧ вий»), Аксарын («Аксар ден Юлавий»), Азаматын («Айвика») образыштышт йӧратен ончен…

Кодшо курымысо 70-ше ийла тӱҥалтыште В.Янгабышев МГПИ-н студентше-влак дене пашам ыштен. Режиссер семын «Мӱкш отар» (С.Чавайн), «Эҥер лӱшка» (Д.Ступеля, Ялмарий Йыван марлаҥден), «Комсомол ӱдыр» (Н.Игнатьев), «Кунам ломбо пеледеш» (А.Волков) спектакль-влакым шынден. Тидым шарнен, В.Янгабышевын шочмыжлан 75 ий темме вашеш ончычсо студент-артист- влак «Тылат яндар тӱняште – эн сылне мут…» книгам савыктен луктыныт. Тудым ямдылымаште театр кугун полшен.

Владимир Семеновичын ӱмыржӧ 2004 ийыште кӱрылтын. Но марий калыкын, тидын шотыштак тудын дене пырля ыштыше да тудым палыше актер-влакын чоныштышт да ушыштышт тудо кужу жап илаш тӱҥалеш.

Режиссер — Степан Пектеев
Художник — Катерина Андреева
Саунд-дизайн — Евгений Роднянский

Марий Элыште тыгай форматан спектакль але лийын огыл, сценографий, хореографий, волгыдым кучылтмо могырымат тудо чот ойыртемалтеш. Тиде — спектакль- шымлымаш, спектакль- шарнымаш, спектакль- пагалымаш, тиде мемнан кугу лӱман землякна Йыван Кырлан ончылно вуйым савыме спектакль. Тудым ончыде кодаш нигузе ок лий!
Степан Пектеев:
«Спектакль Йыван Кырлалан пӧлеклалтын. А эше — тудын тӱҥ рольым модмо «Путевка в жизнь» йӱкан икымше совет фильмлан. Тиде спектакльыште Марий автономийын тӱҥалтыш жапысе куштылго огыл ийлаже ончыкталтеш. Кырлан кочо илыш корныж гоч ме Марий кундемысе тудо жапысе тӱжем дене еҥын пӱрымашыжым шарналтена. Тиде тӱрыснек авторский проект, спектакльысе 80 процент материал- тудо жапысе документ, «Путевка в жизнь» фильмын сценарийже да Йыван Кырлан илыш корныж гыч налме факт-влак. Тиде проект тӱрлӧ калык гыч улшо еҥлан умылаш лийшын ямдылалтын. Ончыланем шындыме тӱҥ задаче тыгай: театр деке кызытсе ончышым савыраш, тудым шочмо кундемыште лийше да кугу событийла дене палымым ышташ. Ала-кудыжлан уэш шарныкташ, ала-кудыжлан чапле актер да поэт нерген каласкалаш. Тиде айдемым чынжымак республикын поянлыкше манаш лиеш».

20 декабрьыште В.Пектеев ден Ю.Байгузан «Шӧртньӧ лудо» комедийышт почеш шындыме спектакль ончыкталте. Тудым режиссер Василий Пектеев шынден.
Илышыште чынжымак лийше историй негызеш возалтше тиде пьесыште ялысе илыш йӱла, марий ден вате, ача-ава ден икшыве-влак кокласе кыл, темым нӧлталме. Спектакльым комедий семын шындыме. Воштылмо кокла гыч тудо шкем ӧрдыж гыч ончалаш, шке илыш нерген шонкалаш тарата.

3 гыч 11 декабрь марте М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театрын Башкортостан да Татарстан республикылаште кугу гастрольжо эрта. Тудо театрын 100 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтын.

Уфасе «Нур» кугыжаныш татар театрыште «Салика» (С.Николаев), «Оръеҥ мелна» (А.Волков), «Илена-йӱлена» (Ч.Секей) спектакль-влакым, тыгак йоча-влаклан «Лось Ихтыго» ден «Богатырь из теста» йомакым артист-влак «Кугу гастроль» федеральный театр программе кышкарыште модыныт. «Саликам» тыгак Нефтекамск оласе марий-влак шокшын вашлийыныт. «Уло яллан ик Йогор» (В.Ткачев) комедийым Йывачъялыште (Дӧртыльӧ район), Шараныште, Ардашыште (Мишкан район), Тумнаште (Янаул район), Улисъялыште (Балтач район) куанен онченыт. «Илена-йӱлена» трагикомедийым модшо группо Башкортостанысе Маядык (Дӧртыльӧ район), Мишкан , Калтаса, Татарстанысе Элнет (Менделеевский район), Уял (Кукмара район) калык дене вашлийын да вашлиеш.

Спектакль чыла вере аншлаг дене эртен, ончышо марий артист-влакым чот йӧратымыж нерген шокшо кидсовышыж гоч палдарен. Театр ила гын, тугеже калык ила, калык уло гын, театржат лийшаш. Ты шонымаш тыгай гастроль годым эшеат чот пеҥгыдемдалтеш.