Чынжымак, марий калыкын моткоч тошто, жаплыме, й?ратыме тиде сем?згаржым шоктышо е? таче пеш шагал. А вет шке жапыштыже тудын деч посна ик пайремат эртен огыл. Ш?вырзым ял калык пагален. Таче шоктышыжым эше муаш лиеш гын, И.Шабердин, А.Рыбаков гай пагалыме да мастар е?-влак деч вара тудым шке гыч ыштышыжым республикыштыжат парня дене шотлен луктын кертына. Йошкар-Олаште ик самырык е?ым веле ончыкташ лиеш. Самырык улмыжат куандарыде огеш керт. М.Шкетан л?меш Марий кугыжаныш драма театрын артистше Сергей Данилов театрыште роль-влакым чо?ымо дене пырляк ты сем?згарым шокташ да вара тудым ышташ кумыла?ын.
— Сергей, ш?вырым й?ратыме кумыл кузе шочын?
— 2005 ийыште режиссёрна Василий Домрачев «Салика» спектакль- ым шындаш т??алын. С?ан, пайрем сценылам сайын почын пуаш манын, Искандаров л?меш капелла гыч Эчан Малининым театрыш ш?выр шокташ ?жын. А мый тунам, сайынжак огыл гынат, шиялтышым шоктенам. Режиссёрна й?н улмо годым ш?выр дене о?араш тунем кодаш темлыш. Икмыняр рвезе эр еда Малинин деке тунемаш кошташ т??ална. Эн нелыже — ш?лышым кучен мошташ тунемаш к?лын. Эркын-эркын ызгаш, й?кым лукташ тунемна.
— Йодде ом чыте: ш?выр денже чынжым гын о?арат але ызгат?
— Такшым ш?выр дене о?арат, но ызгат манашат келшен толеш. Ш?выр й?кш? ызгыме семынак лектеш. Мутлан, «М?кш отар» постановкыштат м?кш отарын ш?лышыжым сценыште кок ш?вырым ызгыктыме гочак ончыктенна. А икмыняр ш?выр лиеш гын, эшеат сылныракын шокта, м?кш отарыш логалметлак чучеш.
— Марий ш?вырым шоктымо мастарлыкым те эсогыл Словакийыштат ончыктенда вет?
— Тунамак Словакийыш латиндешымше т?нямбал гайдовский фестивальыш каяш й?н лектын. Режиссёрын темлымыж почешак пел ий жапыште ты сем?згарым сайынрак шокташ тунемна, икмыняр номерым ямдылышна да тушко мийыше калыкым ?рыктарышна. Лач тунамак мыйын шонымаш лектын: шке гыч тудым ыштен ом керт мо? Эчан Малининын темлымыж почеш Йошкар-Олаштак илыше тале ш?вырз? да кидмастар Александр Рыбаков деке мийышым. Тудо тунам «Чодыра сем» ансамбльыште шоктен. Ш?вырым ышташ лач тудын деч тунемынам.
— Актёр пашаште рольым тунемаш тугакшат жап шуко к?леш, а тый эше ш?вырым ышташ кумыла?ынат. Игнатий Шабердинын монографийыштыже возымо семын, тудым ышташ куштылгын чучеш гына. Вет ты сем?згар эсогыл вич ужаш гыч шога, кажныжым посна да моштен ыштыман…
— Чынак, южо е? тудым ышташ нимо неле уке манеш, очыни. Но тиде чын огыл. Икымше ш?вырым мый, Александр Петровичын ш?выржым ончен, ломбо гыч ыштенам, но ш?выро? деч посна. Туныктышем тунам мокталтен. Словакийыш каяш ш?выро?жым лач Александр Петровичак пуэн. Моткоч кугу тау тудлан. Словакийыште мастер-класслаште лийынна, моло калыкын тыгайракак сем?згарже дене палыме лийынна. Режиссёрнан темлымыж почеш икымше ш?вырем словак-влаклан п?лекленна. А толмеке, Александр Петрович деч ш?выро?ым ышташ тунемынам. Тиде — чытышым йодшо пеш неле паша. Ушкалын шондыгалтаж гыч ыштенам. А такшым тидлан шо?гырак ушкалым ойырыман. Яллаште кычалаш логалеш. Ончыч Йошкар-Оласе шыл комбинатыш коштынам. Но шондыгалтам мумо — тиде т??алтыш веле. Тудым эше пеш кужун ямдылыман: эрыктыман, лапашым шолтен, тудым тушто коло сутка кийыктыман. Ошеммекыже, коштыман, туржман… Т?рысш? тылзе утла наре жап кая. Эшежым шондыгалтаже, шопаш т??алмекыже, моткоч сай огыл пушым луктеш. Й?ра эше уремыш луктын кошташ й?рш? игече лиеш гын. Пачерыште кошташ гын, пелашемат южгунамже сыра.
— Мый палем, ш?вырым ыштымаште шке гычат ешартышым пурташ т??алынат.
— Ожно ш?вырлан турня йолым, ушкал т?кым кучылтыныт. А кызытсе илышлан келыштарыде, вер уке: эсогыл кугу т?кыжымат муаш неле. Сандене шке гыч й?нештараш логалеш. Кызыт т?к? олмеш пу формым кучылтам, тудым кумыж дене ыштем. Ш?выр сай й?кан лийже манын, кумыжым эпоксит клей дене пижыктем, стекловолокном п?тырем, ?мбачынже угыч кумыжым келыштарем. Сем?згарлык ужаш-влакым п?рт?сыш кол кучаш але емыж погаш лекме годым м??гыш кондем. Ломбо, агытанора (боярышник), лыстан п?нч? гыч ыштенам. Л?мегож гыч ш?вырым ышташ поснак й?ратем.
— Ш?вырым ыштыше мастарже ынде тыяк веле улат, сандене ты сем?згарым ямдылаш йодмаш шагал огыл, очыни.
— Александр Петрович ш?вырым ыштымым чарнен, ийготшат погынен. А йодмаш уке огыл. Иктыштлан изирак, весыштлан кугурак к?леш, й?к шотыштат т?рл? ш?вырым ышташ йодыт. Ты сем?згарым ыштымем кушеч пален налыт – каласен ом керт. Свердловский область, Санкт-Петербург, Москва гычат йодмаш лийын. Чылаже иктаж коло ш?вырым ыштенам, очыни. А шкемын ик ш?вырем гына. Лач тудын денак чыла вере шоктем. Иктым каласынем: кажне гаяк ш?выр ик семын ок ышталт. Мутлан, ончычшо, ышташ пижын, пашам мучаш марте шукташ тыршем ыле. Но южгунам кидемак ок кай, тунам омат пиж. Ш?вырым ышташ кумыл к?леш…
— Шке жапыштыже тыйым туныктышо лийын, а тый дечет ш?вырым шокташ тунемше-влак улыт?
— Тунемаш кумылан-влак уке огытыл. Ик ий наре Палантай л?меш т?выра да сымыктыш колледжыште факультатив семын икмыняр рвезым туныктенам. Но кызыт мый Чайковский л?меш искусство школышто «Сем ото» калык сем?згар ансамбльым вуйлатем, тидын дене пырля урок-влакым в?дем. Йоча-влакым марий сем?згарым шокташ туныктем. Ты ансамбль шукертсек ышта, шке жапыштыже тудым Эльвира Герасимова поген. Кызыт тушко индеш йоча коштеш. Но, мыйын шонымаште, марий калыкнан сем?згарже-влакым ынена йомдаре, тудым шоктышо-влак радамым ешарынена гын, республикысе культура пашалан вуйын шогышо-влак тургыжланышаш улыт. Ала министерство полшымо дене Йошкар-Олаште марий сем?згар-влакым: ш?вырым, т?мырым, иягомыжым, т?тыретпучым да молымат — ыштыме да олмыктымо ик мастерскойым почаш лиеш. Тудым вараже тоштер-мастерской семынат кучылташ лиеш. Чумыраш нине сем?згарым ыштен моштышо мастар-влакым да пашам ворандарен колташ ыле…
— Сергей, а тый мыняр сем?згарым шоктет?
— Ш?вырым, ш?шпыкым, умшагомыжым, олым ш?вырым, шиялтышым, изишак иягомыжым, т?тыретпучым. Гармоньым шупшкедаш тунемам, гитарым, т?мырым пералтем.
— А тыйын шочшет-влак сем?згарым шокташ эше ш?ма?ын шуктен огытыл?
— Кугурак эргым, Кирилл, изиж годым т?мырым перкала ыле, но кызыт брейк- данслан кумыла?ын, а весыже, Егор, тидлан эше пеш изи, кызытеш модыш гармошкым гына шупшкеда.
— Сем?згарым веле огыл, йолташет-влак мебельымат ышташ кумыла?ынат маныт. Чынак мо?
— Т?мырым ышташ йодыныт. Отказен кертын омыл, ыштен онченам. Теве кызытат тудлан икмыняр йодмаш пурен. Т?тыретпучым ышташ т??алынам. Чебоксар гыч палымем марий сем?згарлан заказым колтедылеш. А мебель шотышто, пачерыштына тудым чылажымат шке ыштенам, манаш лиеш. Пелашем ынде ремонтым ышташ йодеш, но жапем ок сите, вучалташ йодынам.
— А кидмастарлыкше тыйын кушеч? Очыни, ачат деч куснен?
— Кочамат кундемлан тале апшат лийын, а ачам плотник пашам сайын пален. Мыламат иктаж лу ияшак товарым кучыктен пуэн. Мончамат, в?тамат коктынак ыштенна. Изинек чодырам, пурам руаш коштыктен. Сандене тау нунылан… Ачам эше — тале гармонист, но мыйым шокташ туныктен огыл. «С?аныш коштын, аракалан ш?ма?ын кертат»,- манын.
— Изиэт годым артистак лияш шоненат мо?
— Мый изинек спорт дене кылым кученам, сандене физрук але радиомеханик лияш шоненам. Но школым пытарыме ке?ежым Марий театрлан артистлан туныкташ колташ группым погеныт. Мыят тунемаш пурышым…
— От чамане, вет таче марий артист кугу пашадар дене моктанен огеш керт? Пашамат икмыняр вере ышташ логалеш…
— Чаманаш нимолан. Мыланем пашам келша. А пашадар шотышто, чынак, ешым пукшен лукташ манын, икмыняр вере ышташ логалеш. Пелашемат тыгак п?рдеш. Сандене м??гышт? шинчаш жап уке…
Светлана Носова мутланен.
«Марий Эл» газет, 2013 ий 19 январь