М.Шкетан л?меш Марий национальный театр икымше гана Казань оласе кугу театр сценыште модын
Кечын усталык ш?лышан паша й?к дене темше М.Шкетан л?меш Марий драме театр эртыше кушкыжмын й?ршын гаяк яраш кодо манаш лиеш. Чумыр коллектив, кок автобусыш шы?-шы? верланен, индеш шагат эрдене кужу корныш тарваныш. Тиде кечын артист-влакым Казань олаште да Татарстаныште илыше марий-влак дене вашлиймаш вучен. Г.Камал л?меш Татар кугыжаныш академический театрын сценыштыже кастене «Юмын ?дыр» спектакльым модаш палемдалтын. Журналист семын мыят нунын пелен лийым.
Палемдыме спектакль – пеш кугу паша. Шуко е? модмо шот денат, декораций шотыштат, содержаний денат. Тудым республикысе правительствын грантше полшымо дене сценыш лукмо. Тидын марте марий мюзиклым Чебоксарыште да Саранскыште онченыт. Черет шуын Казаньыш лекташ.
… Спектакль марте жап эше уло. Сценыште декорацийым шотыш кондат, й?к ден тул вочмым эше ик гана тергат, Роман Алексеев актер-влак дене посна ужашлам репетироватла. А теве верысе журналист-влак толаш т??альыч. Я ик вере, я вес вере телевиденийлан интервьюм возат. Наташа Пушкина дене меат шке пашам ыштена. Мыйым эн ончычак билетым ужалаш полшышо (300 наре е?ым театрыш конден) ик чолга е? дене палымым ыштышт. Тиде Т.Е.Маркова ыле. Тамара Егоровна Морко районысо Ше?ше кундем ?дыр. Марий пединститутын йот йылме факультетшым тунемын пытарен, 1996 ий гыч Казаньыште ила. Ондак школышто пашам ыштен. Кызыт йоча приютышто воспитатель. 17 ий Оза?ыште марий-влакым иктеш чумырен шогымо мер пашаште чолган тырша. Шке жапыштыже Оза?ысе марий-влакын йочаштым рушарня школышто туныктен. «Оза? марий» ансамбльым поген. Й?лыш? чонан айдеме ты ганат полышым йодмылан тореш лийын кертын огыл.
— Ола воктене «Майский» ял озанлык предприятий уло. Тушто марий-влак шукын ыштат,- каласкала Тамара Егоровна.- Тусо профком иканаште 45 билетым нале. Тыгак телефон, социальный сетьла гоч кылдалтын ончаш толаш кумыла?дышна.
Варажым, ужым, театрыш кондымыжлан тудлан шуко е? таум ыштыш.
— Марий театрын толмыжо мыланна пеш кугу пайрем,- ойла Г.Н.Никитина. — Ончыза вет, мыняр калык к?за, йырваш чылан марла ойлат, кузе от куане. Мый 25 ий Оза?ысе ик кугу заводышто ыштем. Паша верыштына коктын веле марийже улына. Но ме шочмо йылме дене мутланаш огына ?р. Таче мыйын икшывемат, уныкамат тышке толыныт,- мутлан пешак поян Яльчик кундемын ?дырж?. Шомак коклаште йолташ ватыжын 8 Март пайрем годым татар ?дырамаш-влакым куштен се?ымыже, суас ватын сай шешке лияш тыршен илымыже, ныл икшывым ончен-куштымыж нергенат каласкален шуктыш.
Марий календарьым ужален шогымаштем эше шуко е? дене палыме лийын шуктышым. Шукыракынже Морко, Волжский район гыч илаш куснышо улмыштым палемдыш. Нунын коклаште Татарстанысе Арск район Шурабаш гыч Е.М.Емингеева ыле. Тудо Йошкар-Олаште пединститутым тунемын пытарен, теве ынде Татарстан республикысе марий ялыште йоча-влакым шочмо йылмылан ш?ма?да.
— Эре тыгай ок логал, сандене Марий театрын спектакльжым ончаш шукырак тунемшым кондаш тыршышым,- манеш Елизавета Михеевна.
А мый декем эре наушникым йодын э?ертат. Тугеже вес калыкын шочшыштат улыт. Вараже тудым пуэдыше рашемдыш:
-Мый дечем кудло нарын налыныт, а эше вес могырышто налаш лиеш ыле.
О?ай, залышке пурен верым айлаш шижтарыше йы?гыржат тыште сем сынан. Теве тудо пытартыш гана йо?галте. Ончем, залыште верын-верын веле яра олмо коеш, тичмаш налмаште тудо темын. А эше балконышто калык вера?ын (театрыште иканаште 840 е? спектакльым ончен кертеш).
Сценыш оза-влак лектыт. Татар театрын т?? режиссержо Ф.Бикчантаев погынышо-влак дене , «Поро кас» манын, марла саламлалтеш.
— Таче мыланна чынжымак пиалан кече да кугу пайрем, — манеш Фарид Рафкатович. Тудо залыште Татарстанын культура министрже шинчыме нерген увертара. А залыш министерстве деч моткоч чапле да кугу пеледыш корзингам луктыт. Вара Марий Эл гыч уна-влакым – Т?выра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрын икымше алмаштышыже В.Актанаев ден М.Шкетан л?меш театрын директоржо Ю.Русановым, тыгак Татарстаныште марий-влакын национально-культурный автономийыштын е?жым, О.Третьяковым, ?жеш.
Владимир Иванович татар ден марий-влакын шуко курым дене йыгыре илымышт нерген палемден. Национальный театр-влак тидын марте шуэнрак вашлийыныт гын, Татарстанысе культур министерстве да Камал театр дене кылым ыштымеке, ончыкыжо тыгай вашлиймаш ч?чкыдынрак лияш т??алеш манме ?шаным каласен.
Олег Александрович гын манын: « Татарстаныште ме, марий-влак, шагалын улына, но пырля улына. Республикым вуйлатыше-влак деке ч?чкыдын т?рл? йодмаш дене лектына, нуно мыланна эре полшат. А таче чонышто куан тул й?ла, кугу сценыште марий спектакльым ончаш т??алына».
Залыште тул й?ра, сценыште шарча почылтеш, спектакль т??алеш. Ончышылан кычалтылаш й?рш? нимо укела чучеш, манмыла, чыла веран-верыштыже, артист-влакын й?кышт сайын йо?галтеш. Ушештарем, мюзиклыште фонограммым огыт кучылт, артист-влак кажне гана шкештак мурат. Жапын-жапын залыште совым пералтат. Но тудо шуэрак. Мый, мутат уке, Марий Элысе зритель дене та?астарем. Весат уло дыр: театрже драматический, а спектакльже оперетте сынан, мюзикл. Калык, векат, чылт тыгайжымак вучен огыл, сандене изиш ?рмалген, трук лийын .
Антрактыште артист-влак деке мийышым.
— Сцене весе манмым утыжым огына шиж, — маныт. – Но ончышо шекланенрак вашлиеш …
Кокымшо ужашыште зритель ыраш т??але, ынде совымат чоканрак кырат. А мучашлан й?ршеш шокшештыч. Спектакль пытымеке, шогалын, «Браво!» манын кычкырен, артист-влаклан кужу жап совым кырен тауштышт. Сценыш шуко пеледыш аршаш дене Оза?ысе НКА-н е?же-влак к?зат. Л.И.Мусихина марий театрын тышке толмыжлан да калыклан пайремым п?леклымыжлан таушта.
Театрын директоржо Ю.Русанов спектакль т??алме деч ончыч «Мемнан уло мо дене кугешнаш, уло к? дене кугешнаш» манме шомакше сай паша дене пе?гыдемдалте. Мучашлан Юрий Петрович ешарыш: «Тиде икымше вашлиймаш пытартыш огеш лий манын моткочак ?шанена». Да туштак увертарыш: 24 февральыште Г.Камал л?меш Татар театр М.Шкетан л?меш театрын сценыштыже «Пелганде шаль» спектакльым ончыкташ т??алеш. Тевыс, у вашлиймаш вуча веле.
Зал гыч е?-влак моткоч н?лтш? кумылан лектыч. Икте-весыштлан к?ргышт? шочшо шижмаш нерген ойлат. Икмыняр е?жыным мый диктофоныш возышым.
Спектакль деч вара изиш ш?лышым налын, икте-весе дене шижмашым пайлен, декорацийым поген т?рлатен латик шагат эртымеке угыч корныш тарванышна. Театр ончыко автобус лач кок шагат эрй?дым толын шогале. А артист-влак эрдене адакат районыш лекшашым рашемдат. Теве тыгай нунын пашашт.
Г.Никитина:
— Спектакль моточ келшыш. Рвезыже пеш чаплын мура, ?дыржынат й?кш? сай (Салийым В.Апталиков, Юмын?дырым С.Строганова модыныт – С.Б.). Тыгай кугу сценыште шочмо йылме дене ойлымым, мурымым колат да чонлан тугай ласкан чучеш. Пуйто шулдыремак кушко. Ынде муралте-муралтен м??г? ошкылам да эше кужу жап тиде шижмаш дене илаш т??алам.
Т.Софронова:
— Мый таче моткочак пиалан улам, тыгай шедеврым ужынам. Юл кундемыште уло улмаш тыгай чапле марий театр. Актер-влак модмо, мурымо шотыштат моткоч мастар улыт. Тыланда Касвелышкыла корным кучаш жап. Ондак Москваш, Питерыш лекташ… Искусствым аклен моштышо-влак чыла вере улыт.
Т.Пашкова:
— Марий йылмым ом пале манын, ончыч ынем тол ыле. А кызыт тиде театрым ужмемлан таум ыштем. Могай чапле, яндар й?к! Наушникымат кудашым. Чыла умылаш лиешыс. Осал да поро, Мланде нерген моткоч сай постановко. Мучашыже мылам руш опер гыч «Половецкие пляски» ужашым ушештарыш.
Светлана БЕЛКОВА.
«Марий Эл» газет, 2015 ий 14 февраль