«Юмын?дыр, Юмын?дыр, ош кава гыч воленат…»

23, 25 октябрьыште марий калыкын т?выра илышыштыже кугу событий – М.Шкетан л?меш Национальный драме театрыште «Юмын?дыр» икымше марий мюзиклын премьерыже — лийын.

Мюзикл – музыкын, драмын, куштымашын да оперын й?ныштлан э?ертыше музыкально-сценический жанр.
Икымше марий мюзиклын постановкыжо кузерак ышталтын? Могай нелылык лектын? Тидын нерген театрын т?? режиссёржо Роман Алексеев каласкала:
«Сценографийым ончалаш гын, художник Сергей Таныгин кечыше ш?рт?-влакым темлен. Ш?рт? — тиде кава ден мланде кокласе кыл. Сандене тудо фантазийлан й?ным пуа. Сценысе кугу кумдыкым к?леш семын кучылтмо. Изи огыл рольым видеопроекций налеш. Спектакльыште т?выра да сымыктыш колледжыште, Марий кугыжаныш университетын хореографий п?лкаштыже тунемше студент-влак участвоватлат. Икманаш, «Юмын?дыр» — т?рл? т?сан, т?рл? й?кан, т?рл? с?ретан спектакль.
Артист-влакын вокал данныйышт уло, тудым почын пуаш гына к?леш ыле, сандене музыкальный ямдылалтмашлан кугу т?ткылыкым ойырымо. Артист-влак драме спектакльыште модмо годым микрофоным кучылтын огытыл, сандене микрофон дене пашам ыштыме годым шкем колышт моштыман, шкендым вес семынрак ончыктыман».
Кажне премьере куштылгын ок эрте. У  спектакльым шындыме годым ятыр вийым пыштыман. Ончаш толшо-влаклан сай пашам ончыктымо, иктаж-мом уым пуртымо шуэш. Мюзиклыште виян й?кым кучылтыт, тудо спектакльлан шкешотан ойыртемым пуа. «Юмын?дыр» мюзиклыш шуко е? лектеш, тиде — массовый спектакль.
Тудо кужун ок шуйно: ик ужашыже шагат наре кая, весыже – 50 минут наре. Но тиде кок шагат жапыште моткоч шуко событий лиеш. Жапым шижме шот да действийын ончыко кайымыж дене жанр могырым мюзикл моткоч «писе». Драме спектакльыште паузым кужунрак шуяш лиеш гын, тыште действийым эре ончыко на?гайыман.
«Мюзикл – мемнан сценыштына у жанр. Марий мифологийым кучылтын, сценарийым возымо. Тыште поэтынат, композиторынат, сценаристынат, костюм ямдылышынат пашашт палдырнат. Чыла у, нигушеч к?сынлым? огыл.
У деч л?дман огыл. Тиде театрыште музыкальный спектакль ятыр лийын: С.Николаевын «Салика», Н.Арбанын «Ке?еж й?д» да молат. Ятыр марий спектакль мурымашан, куштымашан. Тидыже мемнан калыкын историйже, й?ўлаж гыч лектеш. «Юмын?дыр» — ойыртемалтше спектакль, театрын репертуарыштыже шкешотан верым налеш, шонем. Калыклан келша, тудым акла гын, тиде жанр дене утларак пашам ышташ т??алына», — каласкала Р.Алексеев.
У паша самырык-влаклан утларак келшен толеш манын ойлаш гын, йо?ылыш ок лий докан. Сюжет почеш, осал да поро вий коклаште вашпижмаш кая. Кызытсе илышыште герой могай лийшаш? «Юмын?дыр» произведенийыште герой-влак т?рл? чаракым чытен эртат. «Айдеме осал ден порым шке ойырен моштышаш. Умылен кертеш гын, тудо эрыкан лиеш. Юмын полшымо дене айдемын кидыштыже – чыла», — палемдыш т?? режиссёр.

Наташа Пушкина, «Юмын?дыр» спектакль сценарийын авторжо:
— Тыгай сынан сценарийым икымше гана возаш логалынат, паша куштылгын каен манын ом керт. Возымо годым шуко вариант лийын.
Тачысе формо – мюзикл — гоч марий й?лам, марий койышым, юмый?лам, марий п?ръе?ын чапшым, марий ?дырамашын вержым утларак ончыктынем ыле. Мемнан калыкын поянлыкшым ончыкташ шонымашем лийын.
Шымлызе Г.Е.Шкалинан книгаже, статьяже-влаклан э?ертенам. Газетлаште, журналлаште ятыр материалым ончен лектынам. Шымлызе Юрий Калиевын Юмын?дыр нерген материалже моткоч поян. Персонаж-влакым шонымо годым Л.С.Тойдыбекован марий мифологий нерген книгажым шымленам. Марий калык календарь, й?ла, муро, кумалтыш-влак нерген шуко шергалаш логалын.
Рвезе-влак озаштын к?штым? почеш отым руаш толыт. Нуно онапушко миен т?кнат. Онапу Юмо ден мланде кокласе кылым ончыкта, айдемын йодмыжым кавашке намиен шукта. Тыгай пуше?гын вийже моткоч кугу. Рвезе-влак, онапум руымеке, историйышке, ончычсо жапышке, логалыт. Тусо калык яндар, поро шонымашан. Жап конфликт шке вержым налеш, тачысе да ончычсо: йылме, койыш, илыш умылымаш.

«Юмын?дыр» мюзикл дене М.Шкетан л?меш театрын коллективше  Мордовийын р?д? олашкыже финн-угор калык-влакын «Шумбрат, Майатул!» IX т?нямбал театр фестивальышкышт кая.

Ирина Кудряшова.

 «Кугарня, 2012 ий 26 октябрь

 

Поделиться ссылкой:

Top