Россий Федерацийын сулло артисткыже, Марий Эл Республикынын калык артисткыже, Марий Эл Кугыжаныш премийын лауреатше Маргарита Медиковалан — 50 ий
— Маргарита Егоровна, шеҥгелан изи огыл, кунамже йыжыҥан, шкем чотак тергыше илыш корно кодо. Тыгай годым кушеч чыла тÿҥалмымат шарналташ уто огыл дыр, шонем…
— Чынак, тыгай йодышым пуышда да ушышкем вигак 1979 ий толын пурыш.Теле. Мый Шернур тÿвыра полат воктеч эртем. Тушто Шкетан лÿмеш театрын гастроль дене толшо пашаеҥже-влак лачак декорацийым ястарат ыле. Мыйым ик пöръеҥ чарен шогалтыш. Варажым пален нальым — тиде актёр Иван Пирогов улмаш. Кÿлеш вет, индешымше классыште тунемше самырык ÿдыр, öрынат омыл, йодым: «Артистлан тунемаш кунам погаш тÿҥалыт?» Тудыжо «Тений вет», — манеш. Но ала-могай амаллан дыр кöра тудо ийын театр наборым ыш ыште. Тудым 1980 ийлан кодыш. Тиде, очыни, мыйын пиалешемак лие. Лачак луымшо классым тунем пытарышым. Радион увертарымыж почеш эше шошымак театрыш тольым. Тунам мемнам, йоча-шамычым, Моско гыч профессор-влак толмо деч ончыч режиссёр Сарра Степановна Кириллова ден артист да драматург Константин Максимович Коршунов онченыт, мастарлыкнам тергеныт. Ончен лекмек, Сарра Степановнаже ойла: «Риточка, тыланет обязательно шкендым профессор-влак ончылно ончыкташ кÿлеш!» Нине мут-влак мыланем шулдырым пуышт. Артист пашан могай улмыжым палыде, тудо моткочак мыланем келшен, пеш чот артист лиймем шуын. Радио дене спектакльым колыштынам, автобус дене театрышке спектакльым ончаш кудалыштынна.
Экзамен марте кум тылзе наре кодо. Тиде жапыште Сарра Степановна икмыняр гана мый декем Мустайыш йыҥгыртыш. «Шонымашет вашталтын огыл?» — йодеш. «Уке!» — маньым. Шкеже экзаменлан моткоч ямдылалтынам: басньым, почеламутым, драматический ужашлам тунемынам. Экзаменым сайын кучышым. Тыге мый Москосо Луначарский лÿмеш ГИТИС-ыш тунемаш пурышым, ÿмыреш мондалтдыме, мастарлыкым шуарыме пагытыш шуҥгалтым. Чот тушто тыршалтын. Эсогыл мыйым Москосо аспирантурыш кодынешт ыле. Но мыйын моткоч Марий театрын сценыштыже модмем шуын.
— Марий театрыште тендам, нöргö актёр-влакым, кузерак вашлийыч? Тугодсо коллективыште пашам ышташ тÿҥалаш неле лийын?
— Шочмо мландышкына толмеке, вигак В.Розовын «Сÿан кече» спектакль дене гастрольыш кошташ тÿҥална. Мый тушто ик тÿҥ рольым модым. Зритель-влак мемнам моткоч шокшын вашлийыч.
Эркын-эркын, пашаштак шолын, коллективышкат шыҥышна. Тысе артист-влакат мемнам пеш вученыт улмаш, йöратен вашлийыч. Мый эре пеш пагалыме артист-влак дене пашам ыштенам. Мутлан, Иван Сергеевич Матвеев ачам гаяк лие, пеш поро кыл ыле Галина Николаевна Иванова-Ямаева, Мария Николаевна Сапожникова, Геннадий Романович Копцев да моло денат. Тачат нунылан моткоч кугу таум ойлем.
— Садлан пашам ышташ тÿҥалашыжат куштылго ыле?
— Куштылгыжат да требованийже пеш кугу ыле. Мыланем, самырык ÿдырлан, тÿҥ режиссёр Сарра Степановна Миклай Рыбаковын «Озавате» пьесыж почеш шындыме спектакльыште вигак Озаватын тÿҥ рольжым пуыш. Спектакль мучко сценыште улат, а йырваш лÿмлö, кумдан палыме артист-влак пашам ыштат. Кузе-гынат да чыташ, шкендым ончыкташ! Тыршымем, мыйын шонымаште, арам ыш лий. Шкеже моткоч куаненам. Вет тиде Марий театрын сценыштыже мыйын икымше кугу ролем лийын.
— Те Моско гыч, диплом паша семын ямдылыме, кок спектакльым кондышда. Каласыза, нуно могай шонымашым коденыт, ончыкылыкым чоҥаш кузе полшышт?
— Моско гыч ме «Сÿан кече» да Шекспирын «Двенадцатая ночь» спектакль-влакым кондышна. Нуно мемнан дипломный пашана лийыныт. Нуным талантан режиссёр-влак Секирин ден Хомский шынденыт. Тушто модмына зритель-влаклан моткоч келшен. А мыланна, самырык актёр-влаклан, мастарлыкнам шуарымаште тиде спектакль-влак моткоч кугу урок лийыныт.
Паледа, вулкан — тиде вий, тудо айдемын уло, але уке. Мый гын шкеже тыге шонем: мыланем тиде вийым ачам ден авам пуэныт. Авам пеш виян айдеме лийын. Артист корным ойыра гын, товат, пеш чапле артист лийын кертеш ыле.
А такшым гын, иктым каласем: сценыште эреак илаш, йöраташ да йÿлаш кÿлеш! Тунам чыла шонымашет шукталтеш.
— Те Марий театрын репертуарыште улшо кажне спектакльыштыже гаяк модыда. А репертуарда пеш поян: таче комедий, эрла драме… Ик роль гыч весыш куснаш куштылго але?..
— Мыланем тиде моткоч кугу куан веле. Тидын шотышто «Калтатше ярас, калтак» («Страсти по-итальянски») спектакльым гына шарналтынем. Тушто мый иканаште кум рольым модынам, чылан нуно тÿрлö улыт: иктыже бизнесмен, весыже марийжым ушкалыше ÿдырамаш, а кумшыжо — принцессе, светский даме. Шижыда, могай нуно кажныже лийшаш улыт? И вет чыла ик спектакльыште! Мыланем тушто модаш моткоч оҥай ыле, ик роль гыч весыш куснаш, кажне геройын илышыжым илен лекташ неле гынат, мыланем моткоч келша. Геройын уло чон ойгыжым, але куанжым луктын пыштен кертам гын, паша ышталтмыла чучеш. А шкеже спектакль деч вара геройын илышыжым эше кужу жап шует, южгунам маленат от керт. А эрлашыжым йöршын вес жанран спектакльыште модман вет, мутлан, драмыште. Садлан теҥгечысе деч йöршын кораҥман да у илышыш шуҥгалтман. Тиде мастерство маналтеш. Юмылан тау, тидым мый ыштен кертам.
— Колынам, южо актерлан иктаж рольым чоҥаш але спектакльыште ужашым модаш кöргö шонымашыже, принципше але Юмылан ÿшанымыже ок пу. Те тыгай дене иктаж гана вашлийында?
— Уке, тыгай ик ганат лийын огыл. Да, южгунамже спектакльыште «колашат» логалын. Южиктыже тыгай годым «Илышыште тыге шукталт кертеш» манме дене торешат лийын. А мый садак модынам. Вет чыла тидыже сценыште ышталтеш, тый вес еҥым модат. Театрже тидланак огыл мо? Да, мутлан, мый илышыште тамакым шупшмаш уке, тудо мыланем йöршын ок келше. Но режиссёрын ончышыж почеш герой кÿлеш жапыштыже тамакым пижыктышаш гын, шупшынат колтем. Вет тиде образ. Адак теве, мутлан, вес спектакльым налына, Пудинын «Пыжашыжым». Тушто тÿҥ герой аважым жаплыдыме, осал койышан айдеме. Но илышыште мый вет тиде героиньыла авам ваштареш нигунамат осал шомакым ойлен омыл… Юмо серлаге!
— Те шкендам режиссёр пашаште тергенда?
— Илышыште тыгайышкат шуынам. Налаш теве поэтессе-влак Валентина Изилянова ден Зоя Дудинан почеламутышт кÿшеш «Шарнен, огына лий ойган» моноспектакльымак. Тудым тÿрыснек мый шке шынденам. Тыште кугу режиссёр паша ышталтын.
Поэзий нерген шомак лекмеке, тидымат каласен кодынем. Концертлаште, калык дене вашлиймашлаште мый моткоч шуко почеламутым лудынам: Миклай Казаковын, Зоя Дудинан, Светлана Эсаулован, Альбертина Иванован, Алевтина Сенькован, Валентина Изилянован да ятыр молынат. Нуно телевидений ден радион фондлаштышт аралалтыт. Тÿҥаламже гын, мый кум шагат чарныде почеламутым лудын кертам. Эсогыл кажне кечын кеч ныл-кандаш да корным наизусть ом тунем гын, кечем арам эртен, шонем.
Адакшым коло вич ий музыкальный училищысе вокалист-влакым «мастерство актёра» манме специальность дене туныктем. Тушто студент-влак дене ик актан ятыр спектакльым, ужаш-влакым шынденам, концертше нерген омат ойло. Калык театрыште ыштымемланат ынде латик ий лиеш. Туштат ятыр оҥай спектакльым шынденам.
— Марий театрын сценыштыже ынде икмыняр ий калыклан моткочак келшыше башкир драматург Флорид Буляковын «Эрта ÿмырем, кодеш кумылем» спектакльже кая. Тушто те Куван рольжым модыда. Тиде спектакль кажне зрительын чоныштыжо могай-гынат шонымашым шочыкта…
— Тиде моткочак келге шонымашан спектакльым кажне гана йöратен модам. Но тудо нигунам икгай, ик семын ок модалт. Кажныштыже, конешне, мый рольышко пурем, но кажне гана шкаланем уым кычалам. Поснак пытартыш жапыште. А туштыжо ой! мыняр эше уым кычал муаш лиеш! А чыла тидыже шочеш моткочак лишыл, чонеш пижше Куван рольжылан кöра. Тиде рольышто — уло илыш: шерыже-кочыжо, ойгыжо-пиалже… Тыште чыла уло. А мый зритель залым моткочак шижам. Шижынак шекланем спектакль деч вара йыштракын вÿдыжгышö шинчаштым йыштак ÿштылалше-влакым. Тарватышым чоныштым тугеже, шонем, илыш нерген кеч изишак да шонаш таратышым гын, Юмылан тау, Юмо кечым пуыш. Тау! А илышыже тунар кÿчык улмаш. Тидым южгунам йолташнажын илыш гыч кайымекше веле умылена…
— Ала спектакльыштыже тидын нергенак шижтарынеда?
— Мо вара! Лачак тидым. Садлан иктым каласынем: йолташем-влак, пошкудем-шамыч, кажне кечым аклен да пагален, ваш-ваш йöратен, порым гына тыланен илыза!
— Театрыште те ятыр режиссёр дене пашам ыштенда. Нунын нерген ойырен каласаш сöрал огыл гынат, кöм таче поснак шарналтынеда ыле?
— Чынак, ойырен каласаш йöсат да огешат лий. Мыланем шуко режиссёр дене пашам ышташ логалын. Кажныже мыланем иктаж-мом да пуэн, ала-молан да туныктен. Нуно тÿрлö ончалтышан, уш-акылан, мастарлыкан улыт. Но тыгодым иктым каласынем: мыланем мом ыштышашым, артист деч мом йодшашым ончылгоч палыше, актёрын кöргö чонжым умылен да тудым виктарен моштышо режиссёр келша. Садланак таче, содыки, порын шарналтынем режиссёр-влак Сарра Кирилловам, туныктышем Павел Хомскийым, Василий Пектеевым, Олег Иркабаевым, Алексей Ямаевым, Василий Домрачевым, Роман Алексеевым да ятыр öрдыж гыч толшо режиссёр-влакланат моткоч кугу таум каласынем.
Поснак каласынем тале финн режиссёр Пааво Лиски нерген. Тудо театрыштына «Калевала» финн эпос негызеш спектакльым шындыш. Мый тушто Лоухин рольжым модынам. Мыйже вет финн йылмым ом пале. Кусарыше Софья Чеснокова пеш кусараш тырша гынат, мыланем тунам тудо кÿлынат огыл. Кузе модшашым тудын шинчаштыжак чыла ужынам. Тыштак эше иктым каласен кодынем: репетиций ма, спектакль пыта, Пааво Лиски мый декем толешат, таум ойла ыле. А репетицийже тÿҥалеш веле, жапымат от шиж, пытенат кая. «Тиде пайремже пытышат мо?» — öрын шоналтем ыле. Садлан режиссёр деч моткоч шуко шога. Тудо да актёр ик йылмым муыт гын, спектакль чапле шочшаш. Вот тиде режиссёр!
— Тачысе кÿкшыт гычын те илышыште эн тÿҥлан мом шотледа?
— Эн тÿҥлан, конешне, ешем шотлем. Ешыштем сай гын, мый тунам эн пиалан айдеме улам. Моско гыч мо тунем толынам, уло илышем театрлан пуэнам. Ик томашаж нерген ала ойлашат сöрал огыл да ойленак кодынем. Икымше йочам ыштымек, театрлан верчынак лу кече гычак пашаш лектым. Тыште мыланем пеш чот авам, тунам эше ила ыле, да пелашем полшышт. Нуно мыйым моткочак умыленыт. Ынде мыйын кок ÿдырем уло. Кугуракше мыланем кок уныкам пöлеклен, кокымшо ÿдыремже кудымшо классыште тунемеш. Мый тудым музыкальный школышкат коштыкташ тöчышым, а тудо пÿтынек спорт деке шÿмаҥе. Кажне тылзе гаяк Россий мучко спорт таҥасымашлашке кудалыштеш.
— Февраль тылзыште Те юбилейда вашеш шкешотан пайремым тарватынеда…
— Да, тарватынемак. 19 февральыште 18 шагатлан искусствым пагалышым, йолташем-влакым, родо-тукымем, уло марий калыкым уло кумылем дене «Илаш, йöраташ, йÿлаш!..» кугу концерт пайремышкем ÿжам. Тыште мый тÿрлö спектакльла гыч ужашлам ончаш темлынем, почеламут-влакым пöлеклем, театрын таҥышт да йолташем-влак саламлаш толыт. Садлан «Ончыко» журналым лудшо да нунын чыла йолташыштымат пагален унала ÿжам.
— Маргарита Егоровна, лудшына-влакым эше ик гана сылнылык тÿняш ÿжмыланда, эртышын лаштыклажым шергалмыланда пеш кугу тау. А ме тендам редакций пашаеҥ да лудшына-влак лÿм дене чапле лÿмгечыда дене саламлена да тазалыкым, еш ласкалыкым, театр сценыште ятыр у оҥай рольым тыланена.
Юрий СОЛОВЬЕВ мутланен.
«Ончыко»журнал, 2013 ий, 1 №