М.Шкетан лӱмеш Марий драме театр 5 апрельыште сценыш эше ик у спектакльым лукто. В.Розовын «Вечно живые» пьесыж почеш шындыме «Чоҥешта турня кашта» драме Кугу Сеҥымашлан 80 ий теммылан пӧлеклалтын. Тудым режиссер Алексей Ямаев шынден, художник-постановщик — Сергей Таныгин, композитор – Григорий Архипов.
Икымше сӱретыштак заводысо инженер Борис ончыч йӧратыме ӱдыржӧ Вероника, вара ешыж дене чеверласа. Тудлан бронь лийын, но самырык еҥ шке кумылын сарыш каяш йодмашым возен. Чылан ӧрыныт, ала-кӧжӧ шортеш, ала-кӧжӧ вурса. Но ачаж ден акаже тудым умылат, лач ончылгоч шижтарен огыл манын ӧпкешт уло.
– Мемнан ешыштат вет лач тыгак лийын, — шинчавӱд йӧре кутыра антаркт жапыште ончаш толшо ик палыме ӱдырамаш, Елизавета Пидалина. – Эргым ик кечын йыҥгыртыш да каслан мончам олташ йодо. Мый коҥгаш тулым пыштенам да ылыжмыжым вучен шинчем. Тудо тольо да монча ончыл теҥгылыш шинче. Вара кенета ойла: «Авай, мый контрактым подписатленам, эрла каем».
Рудольф Пидалинын пел ий гыч ӱмыржӧ Украин мландыште кӱрылтын. Теве тыге. 1943 ийыште возалтын тиде пьесе. Кандашле ий эртымеке, адак тыгайракак сӱрет дене вашлийына. Адак касвелныла тар пуш ӱпша, адак шуко ешыш ойго толеш. Но вес семын лийын ок керт да лийшашат огыл. Борисын Вероникалан возымо серыш йымалан тачат шуко самырык еҥ кидшым пышта ыле, векат. А тушто тыге возымо: «Мый ондаксыла илен ом керт, ом керт шоналтыде весела лийын, кунам мемнан мланде мучко колымаш шарлен. Тый умылет тидым, шӱмбел Уригем. Лийыт тыгай кече, шагат-влак, кунам илышна моткоч пиалан лиеш: чыла калыкын, пӱтынь элын илышыже ончылно нимогай тушман ок лий».
Спектакльыште Бороздинмыт еш гоч сар жапысе илыш ончыкталтеш. Ик леведыш йымалне илыше, ик ӱстелтӧреш шинчын кочшо еҥ-влакат тӱрлӧ лийын кертыт улмаш. Борис шке кумылын сарыш кая гын, тудын чӱчӱжӧ, Марк, чыла йӧным кучылтын, броньым «налеш». Шкенжым пеш чапле пианистлан шотлен, тылыште утларак пайдам конден кертам манын шотла. Сар деч ончычсылак сайын илынешт филармоний директор Чернов, артист Монастырская…
«Сар – тиде оружий дене ваш лӱйкалымаш веле огыл. Тиде неле жапыште эше еҥ-влакын чын тӱсышт почылтеш, — спектакль деч вара шке шонымыж дене пайлалте калыклан сайын палыме еҥ Игорь Садовин. – Лач тидымак ужына тиде спектакльыште. Тудым сценыш лукмо дене пеш чын ыштыме. Сар нерген возаш кӱлеш, ончыкташ кӱлеш, тудын шучкылыкшым самырык тукым палышаш.
Артист-влак кокла гыч кажныже шке образышкыже келгын пура, ӱшандарышын модеш. Мылам эше сем пеш келшыш, тудо ойыртемалтше да спектакльым вияҥдаш полшышо».
А мый ончаш толшо коклаште сайын палыме ик еҥым шекланышымат, тудын деке лишемде нигузе шым керт. Тиде – Владимир Кашков, Волжский район Шемъер ял эрге. Ынде ятыр ий Провой кундемысе Чакмарий школым вуйлата. Шкеже тудо историк. Школышто Кугу Отечественный сарлан пӧлеклалтше моткоч поян музейым ыштен. Тыгак шочмо ялыштыже сарыште лийше-влак нерген уверым поген. Пошкудыжо-влак дене пырля икмыняр ий ончыч изи ялешышт Шарнымаш стеллым вераҥденыт.
«Колыштын, ончен шинчышым, эре шинчавӱд йогыш. Ялыште сар гыч пӧртылшӧ пошкудо-влакын 9 Май вашеш, погынен шинчын, сар нерген шарналтен кутырымыштым шуко колыштынам, — спектакль деч вара мане тудо. -. Тыште кузе ончыктат, чылт тыгакак лийын илышыште. Таче тиде спектакльым ончышо-влак ачаштым, кочаштым шарналтышт, очыни. Шукыштын нуно пӧртылынат огытыл. Артист-шамыч сцене гыч эше ик гана ушештарышт: кӧ пӧртылын огыл, кӧ шке вуйжым тачысе волгыдо илыш верч пыштен, нуно мемнан чонышто курымеш илаш тӱҥалыт. Воктенем шинчыше еҥ-влакын мутыштым мыят пенгыдемдем. Сар- кӧлан ойго лийын, а кӧ ракатланен илен тунемын, тыгака илынеже. Войнан шерыжым-кочыжым тачысе спектакльыште ужна. Пеш кугу театрлан тыгай материалым сценыш лукмыжлан».
Мылам эше ик ончышын мутшо пеш келшыш. Тиде Эльвира Садовина ыле. «Мый Шкетан театрыш марий лӱман гын, лачак марла шындыме спектакльым ончаш толам. Сандене нигунамат руш оригинал дене ом таҥастаре. Тиде ганат мылам тудо — «Чоҥешта турня кашта».
Спектакль мучаште пьесым марлаш кусарыше Зоя Дудинан моткоч келге шонымашан почеламут корнылаже йоҥга. Тудын денак тачысе репортажым мучашлем.
Чоҥешта турня кашта,
Тыныс илышыш гӱрлен,
Мыланем илаш кӱшта,
Илыш чыным сӱретлен…