А.Луначарский л?меш театральный искусство институтым 1985 ийыште тунемын пытарыше марий студийын актержо-влак пел курымаш юбилей деке лишемыт. Марий Элын калык артисткыже Антонина Антонованат тыгай лўмгечыже 31 январьыште лиеш. Российын калык артистше П.О.Хомскийын вуйлатыме ты студий, палемден кодыман, моткочак ойыртемалтше лийын. Актер семын нунын кокла гыч кажныже – весын дене та?астараш лийдыме мастар.
— Мемнан студийым институтышто моло-влак ?рын ончат да ойлат ыле: «Тендан негызеш посна театрым ышташ лиеш. Чыланат моткочак т?рл? да ойыртемалтше улыда»,- рашемда Российын сулло артисткыже Маргарита Медикова.
Чаманен каласаш логалеш, тиде студийым пытарыше-влак М.Шкетан л?меш театрыште таче шагалын кодыныт. Иктышт илыш гычат каеныт, весышт паша верым вашталтеныт. Но р?д? театрлан ?шанле улшыжо-влак чыланат Марий Элын калык артистше (икмынярынже Российын сулло артистше лийыныт) марте кушкыныт.
Антонина Антонован паша корныжым радамлаш т??алмек (?дыр фамилийже Игнатьева), о?ай факт палдырныш: репертуарыштыже таче марте лач 50 роль ончыкталтын. Тушто т?нямбал, руш да марий классикыжат, кызытсе драматургийжат уло. Но мый мутланымашым тудын ик эн виян пашаж гыч т??альым. Тыгайжылан А.Иванован поэмыж негызеш шындыме «Арале мыйым, волгыдо Юмем» спектакльыште Маринан рольжым шотлыман. 1996 ийыште сценыш лукмо тиде пашам театрым й?ратыше-влак таче мартеат сайын шарнат. Драматургий материалжат виян, актержо-влакат (А.Антонова, В.Актанаев, Г.Иванова-Ямаева) кажныже шке образшым келгын чо?еныт. Тыгайже сценыште ч?чкыдын лиеш манын моктанен огына керт.
— Тиде спектакльым Сарра Степановна Кириллова шынден,- манеш Антонина Алексеевна. – Мый тудым шкенжымат Юмо манам ыле. Марий театральный историйыште ик эн виян режиссер семын палемдыман. Актер дене пашам ыштен, тудым почын моштен. Т??ж? – кажне е?лан шке вийлан, тый тидым ыштен кертат манын ?шаным пуэн. Сарра Степановнан мом йодаш шонымыжым мый шкеже гын пел шомак гычак умыленам.
Антонина Антонова ты пашаште шке героиньыжын образышкыже моткоч келгын пурен, инвалид креслыште шинчыше да искусство аланыште тыршыше ?дырамашын шонымашыжым, шижмашыжым ?шандарышын почын ончыктен кертын.
— Тунам мый чон дене шижын модынам. ?маште угыч сценыш ужашым лукмо годым умылышым: ынде ончыко уш шоныш лектеш. А поэзий йылме дене ыштыме рольым угыч ушештарашат ыш к?л, шомак шкеже в?дла йога.
Тылеч ончычсо репертуар гыч Антонина Антонован Элисажым (К.Коршунов, «Шарнет, Элиса?), Саликажым (С.Николаев, «Салика»), Линеражым (А.Островский, «Сонарзе ден суксо»), Марияжым (А.Камю, «Йо?ылыш») палемдыман. Ты героиня-влак сценышке к?рг? виян ?дырамаш семын лектыт. Нунын илыш-корныштым илен эртышыла, куаныштымат, шыдыштымат, ойгыштымат актриса кугу й?к деч посна, к?рг? шижмашым кучылтын ончыкта. Тиде – тудын ойыртемже.
Кызытсе репертуарым ончалаш гын, Н.Дьконовын «Свадьба с приданым» произведенийже негызеш шындыме «Молан вашлийым тыйым» спектакльыште Антонова Лукайран рольжым пеш мастарын чо?ен. Т?шка паша деч шылын, шкан пайдам кычалын илыше тиде шкет ?дырамаш окшаклен гына сцена гоч туге каен колта – шыргыжалде от чыте.
— Актер семын мыйын тыгай секрет уло: пьесым лудмо годым посна роль шотышто к?ргышт? «дзинь» манеш гын, тугеже тиде мыйын ыштышаш паша,- ойла актриса. – Лукерья мылам лач тыге шижтарыш. Но рольым шеледыме годым шкеже лийын омыл. Тудым весе-влаклан пуэныт. Тунам мый творческий заявкым ыштышым, рольым шке семынем ямдылышым, теве ынде сценыште модаш й?н лекте.
Антонина Антоновам чыла могырымат иктешлен ончалаш гын, тудын ныжылгылыкше, лывыргылыкше дене, шкенжын юмын пуымо койышыж дене классический произведенийлаште лирический героиням модшаш актриса. (Чаманен каласыман, тыгай произведений театрын репертуарыштыже таче шагал). Садланак, очыни, тудын модмо марий ватыже-шамычат ойыртемалтше лектыт. «Саликаште» Терей ватыже, «?дыр сийыште» (З.Долгова) Семон ватыже, «Алиса, Аниса, Анфисаште» (В.Абукаев-Эмгак) Маринаже – кажныже шкешотан. Пытартышыштыже модмыжым эсогыл Галина Иванова-Ямаева дене та?астарен аклат. Тиде та?астарымаш – пашалан сай ак, Галина Николаевна марий театр искусствышто кугу к?кшытыш шушо актриса. Тудын деч, чынжымак, тунемаш лиеш да к?леш.
Образ-влак яра вереш огыт шоч. Актер произведенийын авторжо, режиссер дене пырля рольым ыштыме годым геройын ойыртемжым литературышто, палыме, лишыл е?-влак коклаште кычалеш. Тонян сценыш кусараш келшен толшо койышан ик лишыл е?же ачаж могырым коваже лийын. Тудо моткоч о?ай ?дырамаш улмаш.
— Тудын койышыжым мый посна рольышто куанен кучылтам.
Антонинан характерный, к?рг? виян рольым чо?ымыж нерген палемдыме годым аваж нергенат каласен кодыман. Вет изирак кап-кылан ты шыма ?дырын койышышкыжо лач тудын, Клавдия Кирилловнан, пе?гыдылыкше, илышым чыла могырымат шымлен ончымо койышыжо куснен. Тиде ?дырамаш т?шка озанлыкыште агрономлан ыштен. Е?-влак тудым пагаленыт, колыштыныт, ала-куштыжо, можыч, л?дыныт. Вет кунамже вуйлатыше олмешат пе?гыдылыкым ончыкташ логалын.
— Ийготым погымо дене, мутат уке, илыш ончалтышат, шке койышетат вашталтеш,- ойла Антонина Алексеевна. – Самырык годым ала-кушто ?пке шонымашат лектын гын, кызыт мый шкежат кеч-могай ситуацийым т?рл? могырым ончалаш тыршем. Тидыже шке пашатымат, койышетымат уэш ончалаш полша.
Антонина пашам ыштыше моло йолташыже-влак гаяк – п?рт?сын шочшыжо. Шочын Марий Турек районысо Толтенур ялеш. Но вара еш аван шочмо верышкыже – Медведево район, Ошурга ялыш илаш куснен. Лач тушто ?дырын йоча жапше эртен. А ял илыш – тиде чодыра, олык, кумда пасу… Тонян ?дыр чоныштыжо изинек сем илен, тудо эре мурен куржталын. Тидак школым пытарыше ?дырым Москвашке артистлан тунемаш на?гаен.
Тыршыше кумылан марий ?дыр дене педагог-влак куанен пашам ыштеныт. Поснак Варвара Алексеевна Вронская тудым й?ратен, ончыкыжо сай актриса лият манын моктен ойлен. Шкеже Станиславскийын тунемшыже лийын. Мурызо ?дыр дене вокал дене туныктышо Вероника Сергеевна Мирошниченкоат ешартыш урокым эртарен. Тидлан эсогыл м??гыж? ?жын. Концертлашке пырля коштыктен. Вараже педагог Игнатьевалан музыкальный факультетыш куснаш темлен. Но ?дырлан самырык специалист семын тунам кум ий театрыште пашам ышташ к?лын. Тунемын пытарен Йошкар-Олашке п?ртылмеке, Тоня Марий музыкальный училищыш пура, чапланыше педагог Ф.Е.Олейникова дене заниматла.
Т??алтыш жапыште Антонина Игнатьеван кажне гаяк спектакльыште рольжо лийын. Шуко режиссер дене пашам ыштен. Марий кокла гыч С.Кириллова, В.Пектеев, О.Иркабаев, ?рдыж гыч ?жм?-влак ятырын лийыныт. Кажныже молан гынат туныктен, могай- гынат урокым пуэн. Ленинград гыч толшо Ткач дене актер-влак, тидын шотыштак мыйын тачысе героинемат, репетиций годым шортынытат. Лузгинов гын шкенжын чытамсыр койышыж дене чылаштым утларак чолган модаш таратен.
?дырамашын илышыштыже ик йыжы? семын ава лийме пагыт ойыралтеш. Антонина Игнатьева марлан лектеш, фамилийже Антоноваш вашталтеш. Пелашыж дене кок ?дырлан ош т?ням п?леклат. Кызыт кугуракше Москваште Внешний торговльо академийыште тунемеш. Изиракше шымше классыш коштеш, тыгак скрипка дене шокташ тунемеш. Икшыве-влакым ончымо жапыште икмыняр ий, мутат уке, усталык паша радам гыч лектын возеш. Но теве кызыт лач пашам кугу лектыш дене ыштыме жап шуын. Ынде опытат погынен, рольымат шонен, чон вошт колтен, умылен ыштет. Режиссер веле ужде ынже код.
А мо дене ила паша деч вара, отпуск годым Антонина Антонова?
— Ондак шуко пидам ыле. Ке?ежым еш дене п?рт?сыш лектына, ялыште сад-пакчана уло. Да шуко лудам. Й?ратем поэзийым – Анна Ахматовам, Марина Цветаевам. Но эшеат чот – Буниным. Тудын ойлымашыже-влакым пачаш-пачаш шергалын кертам.
Теве тыгай тудо, Марий Элын калык артисткыже Антонина Антонова. А л?мгечыжлан п?леклалтше пайрем касым мартлан с?ра. Тугеже юбилярым саламлен, ончыкыжо эше шуко рольым ышташ тыланен кодына.
Светлана БЕЛКОВА.
«Марий Эл», 2012 ий 28 январь
«Марий Эл» газет 2012 ий 28 январь