Анастасия Андреевна Филиппова 1930 ийлаште Марий театрын уста, кугу талантан волгыдо ш?дырж? лийын да тыгак икымше профессиональный актриса-влак кокла гыч иктыже. Тудын артист мастарлыкше марий сценыште эр ?жара волгалт н?лталтме гай волгалт толын. Но илыш корныжо в?ран шучко репрессий пагытыште к?рылтын.
Анастасия Филиппова Чарла ола воктенсе Вараксино ялыште 1912 ий 12 ноябрьыште марий ешыште шочын. Аваже, Мария Михайловна, изинекак тулыкеш кодшо марий ?дырамаш, т?рл? пашам ыштен илен. Ачаже, Андрей Филиппов, (ялыште тудым «ош упшан Ондрий» маныныт). «Кугу Сорта» й?лам кучышо марий лийын, торгайыме пашам шуктен. Олаште изирак кевытым кучен. Иленыт шке суртыштышт, тудыжо кызытсе Советский уремыште Главпочтамт воктене верланен улмаш.
Ондрийын ешыштыже икымше йоча – ?дыр — шочмек, тудлан, шуэн вашлиялтше Тяви чимарий л?мым пуэныт. Тынеш пуртымо годым да л?мжым возыктымо годым тудын Тяви марий л?мж? руш л?мыш – Анастасийыш — савырнен. Революций деч вара Совет властьын юмылан ?шанымаш й?лам пытараш т?чымыжлан да Настян ачажым тыгак торгайыме пашажлан, кулак семын титаклен, м?ндыр Сибирьыш колтеныт.
Настя Краснококшайскысе шымияш школым тунем лектеш, 1927 ийыште15 ияш ?дыр, артистке лияш шонен, передвижной театр пеленсе Марий музыкально-драматический студийыш тунемаш пура. Тиде студийыш артист-влак — А.Страусовам, А.Мамуткиным, П.Стекольщиковым, Т.Соколовым, А.Петровам, А.Родионовам, Е.Рыбаковам, В.Речкинам, В.Шуреевам, А.Янаевым, Захаровым, П.Пайдушым экзамен деч посна налыныт. А самырык-влак тиде да П.Мусаева, П.Смирнова, П.Миловидова, А.Егоров, А.Голубев, Сорокин-Руй и А.Филиппова коклаште экзаменым эртеныт.
Ик ий тунеммек, 16 ияш самырык актрисе Анастасия Филиппова икымше гана С.Г.Чавайнын «М?кш отар» пьесыштыже индыралтше тулык ?дыр Клавийын образшым моткоч келгын, устан чо?ен. «Анастасия Филиппова деч моло Клавийым (тунамсе жаплан -М.М.) ниг?ат модын ок керт,»- возен палыме актер Г.М.Пушкин. Тыге Клавийын образше гоч Настя шкенжым вигак ончыкылык кугу драматический актрисе лийшашлыкшым пе?гыдын, ?шанлын ончыктен.
Тиде жапыштак Марий театр С.Г.Чавайнын возымо «Илыше в?д» вес пьесыж негызеш спектакльым ямдыла, тудым режиссер Н.Календер шында. Марий легенде негызеш возымо тиде спектакльыште режиссёр Юмын ?дырын рольжым модын ончыкташ адакат Анастасия Филипповаланак ?шана.
Настя театрыште кажне спектакльыште е гаяк шуко гана т?? рольым модын. К?чык жапыште Анастасия Филиппова моткоч тале, усталык шот денат ик эн ончыл актриса марте кушкын шуын. Тудлан могай гына рольым модаш логалын огыл: тулык, пызырналт илыше ойган марий ?дырым але пе?тыде койышан, к?рг? виян, тунамак пушкыдо чонан, ныжыл, й?ратыше ?дырым але мыскара койышаным. Устан модмыжлан Настям режиссер-влакат к?кшын акленыт. Тудын мотор чурийвылышыже, чатката кап-кылже, лыжган, куштылгын куштен колтымыжо, концертлаште почеламут-влакым устан каласкалымыже, марий муро-влакым ш?меш логалмеш сылнын мурымыжо марий калыкын ш?м-чонжым савырен.
Теве кузе тунамсе жапым шарналтен, ?дырамаш актрисе-влак нерген возен палыме марий драматургна Н.М.Арбан:
«?дырамаш-влак концертлык тувырым шке т?рленыт, шкеак ургеныт, пеш сылнын, моторын келыштареныт; нунын тувырышт т?рлым? т?ран, тараян, прошман, чинчан лийыныт… Кажне актрисын о?ыштыжо — бриллиант гай чолгыжшо шер, т?р, тасма, брошка, медальон. Тунам тыге мотор чиен шогалше артист-влак кокла гыч А.Страусова ден А.Петрова поснак ойыртемалтыт ыле. Жап эртымек, А.Филиппова ден П.Смирнован тувырышт пеш сылнештыныт».
1930 ий. Марий театрын усталык илышыштыже шуко о?ай вашталтыш т??алеш. Тиде ийыштак ке?ежым театрын коллективше Москошко СССР калык-влакын искусство да театр шотышто Всесоюзный олимпиадышкышт кая. Марий театр режиссер Н.Календерын ямдылыме «М?кш отар» ден «Илыше в?д» спектакль-влакым на?тая. Москваште Еврей театрын сценыштыже (Марий театр спектакль-влакым тиде театрыште ончыктен) Анастасия Филиппова кок спектакльыштыжат т?? рольым устан модеш. Театр м??г? икымше степенян диплом дене п?ртылеш.
Москва гыч толмеке, тиде ийынак, 12 е? — А.Маюк-Егоров, А.Филиппова, П.Мусаева, П.Смирнова, М.Сорокин, Ф.Лебедев да молат — Марий театрын историйыштыже икымше гана Москошко артистлан, режиссерлан тунемаш каят. А ты жаплан Настя шкеж гаяк уста артист, курыкмарий рвезе Алеша Егоров (Маюк) дене ваш й?ратен келшеныт. Тунамсе студент жапысе илышым Луначарский л?меш ГИТИС-ыште пырля тунемме жапым порын шарналтен, Оза? ола гыч нунын татар рвезе йолташышт, варарак ТАССР да РСФСР сымыктышын сулло деятельже, Галиаскар Камал л?меш Татар академический театрын ончычсо т?? режиссержо Ш.М.Сарымсаков тыге шарнен возен:
«… Me Алексей Иванович (Егоров-Маюк), Анастасия Филиппова дене Москваште 1930 ийыште шыжым пырля тунемаш т??ална. Т??алтыш кече гычак коклаштына пеш сай, проста келшымаш ылыже. Мылам Алексей Иванович ден Анастасия Филиппован коклаштышт ваш-ваш моткоч шокшо пагалымашым эреак ужаш логалын. Маюк мыскарам каласкалаш й?ратен, А.Филиппова тудын ойлымыжым утен каен воштылеш ыле. Мыят нунын пелен весела лийынам…»
Но илыш нелылан к?ра икмыняр артистылан м??геш п?ртылаш логалын. Кок ий тунеммек, Настят Йошкар-Олашке м??г? п?ртылеш, театрыште угыч артистке семын пашам ышташ т??алеш.
1934 ийыште театр А.Островскийын «Гроза» пьесыж почеш спектакльым ямдыла. Пьесым марий йылмыш С.Г.Чавайн кусарен, а режиссер-педагог Н.Д.Станиславский спектакльым шынден. Т?? героинян – Катеринан — рольжым модаш уэш Анастасия Филипповалан ?шанен пуат. Тиде рольжо нерген Настя 1935 ийыште «Марий коммуна » газетыште савыкталт лекше «Мыйын Катерина» статьяштыже теве кузерак шарнен возен:
«К?дырчан й?рын» героиняже — Катерина. Тиде роль мыланем т?кныш. Чынак, тудым моштен, сценыште кузе к?леш ончыкташ куштылго огыл. Мыйын але марте модмо чыла роль-влак деч тиде роль неле улмым мый паленам… Текстым кидыш налмек, шкемын ролем первый жапыште м??гышт? тунемым, чыла могырымат келгын лончылен нальым. Паша неле. Т??алтыште тиде рольым модын ce?ышашла ыш чуч. Мый шуко марте Катеринам ыжым уж, пален ыжым мошто. ?рмаш т?рыш шуым. Туге гынат чарнен ыжым шогал. Катеринам й?д-кече кычальым. Тыге уло моштымашем, ышкемын усталыкем луктын, Катеринам ыштен шуктышым…» Тыге руш ?дырамашын образшым Анастасия Филиппова Марий сценыште икымше гана мастарын модын ончыктен.
Тудын тиде рольжым моткоч устан модын ончыктымыж нерген Марий театрын кумдан палыме актрисыже Нина Конакова тыге аклен возен:
«Тудо кажне жестшым, вуй савыртышыжым, ошкыл колтымыжым угыч-угыч лончылен т?рлатылын (Анастасиян модмо героиня-влакшылан моткоч кугу верым ойырымыжо шижалтын). Тудын Катеринаже пеш ныжылге, л?ддым?, виян, драматический улеш. Анастасия Филиппова пьесысе пытартыш актым пеш й?ратен, тиде ужашыште модмашже чыла могырымат кажне нота семын лончылымо лийын, чыла шотыштат сайын, чын ыштыме. Мылам туге чучын, пуйто тиддеч коч сайын модашыжат ок лий… Мылам гын тиде рольышто героикем ситен огыл, а Филиппова Катеринан образыштыже героикым сайын почын пуэн… Филиппова «Оптимистический трагедийыште» чапле Комиссар лийын кертеш ыле».
Театрыште лу ий ыштыме жапышт Анастасия Филиппова калыкын ушешыже шагал огыл образ шарнаш коден: «Окса тул» пьесыште — Кычырийым, «М?кш отарыште» — Клавийым, «Акпатырыште» — Эвикам, «Платон Кречетыште» – архитектор Лидам, «Дубровскийыште» — Троекуровын Маша ?дыржым, «?дыр налмаш» комедийыште тулартен, темлен коштшо Фекла кувам да молымат. Икманаш, тиде к?чык жапыште виян, тале актриса семын Марий театр искусствышто Анастасия Филиппован шкенжын эпохыжо лийын.
1937 ий… А ончылно, Марий элыште умылаш лийдыме трагедий ш?лышан илыш лишемме шижалтын. Туге гынат Марий театр тыгай шучко илыш саманыште С.Н.Николаевын «Полатовын с?анже» пьесыж почеш у спектакльым ямдылаш т??алеш. Тиде жапыште театрыште Москва гыч ГИТИС-ым тунем лекше икымше марий режиссер А.Маюк-Егоров т?? режиссерлан ышташ т??алын. Тудланак тиде спектакльым шындаш ?шанен пуат. У режиссер профессионал семын уло вийын спектакльым ямдылаш пижеш. Т?? роль-влакым тыге шеледыме лийын: Саликан рольжо Анастасия Филипповалан пуалтын улмаш, а Маринам Ника Конакова модын. Но спектакльын икымше вариантше сценыш калык ончык лектын шуын огыл, тудым «критик-влак» т?рл? семын титакленыт, орленыт. Экшык-влакым т?рлаташ к?леш манын, ик жаплан шуен.
А тиде жапыште, Сталинын «культ личностьшо» озаланыме саманыште, театрыштат, искусство аланыштат ончыл е?-влакым титаклымаш, уло-укем кычалтылмаш, т?рл? статьям пижыктыл пуымаш, икте-весе ?мбак, шинчаора шойыштын, лавырам кышкымаш с?рет вия?еш. Тыгак лийын Анастасия Филиппова, тудын пелашыже — Алексей Маюк-Егоров денат, когыньышт ваштареш осал титаклымаш т??алеш. Маюк-Егоровым попын эргыже, театрыште режиссер семын «мейерхольдовщиным» шара манын орленыт гын, ватыжым, Анастасия Филипповам, «кулак торговецын ?дырж?» пуйто театрысе кулис ше?гелне интригым шаркала,» »тушман ачажын ешыж дене кылым куча манын титакленыт. Пуйто Филиппова верчак театр гыч Н.Конакова каен, кеч Конакован кайымыже еш илышыж дене кылдалтын улмаш. Шукышт Анастасиян ончыл актриса улмыжланат к?раненыт, тудын ?мбаке чогышо-влакат ятырак лийыныт. Тиде неле жапыште нуным эре эскереныт. Южгунам Анастасия Филиппова мутланымыж годым йолташыже-влак коклаште, шижде, чон вургыж пе?гыде чын шомакым каласен колтен гын, але тудын записной книжкаж гыч южо возыман лаштыкшым кушкед луктын (тидыжым лишыл йолташ ?дырж?-влак ышташ тыршеныт), чылажымат чогымо верыш шижтарен шогеныт. Тыгай манеш-манеш, кочо шомак-влак моло актер ден актрисе-влак ваштарешат кумдан шарленыт улмаш. Икманаш, тунам Марий театрын илышыжым когаргыше шикш пуш авалтымыла кочо ш?лыш авалтен.
Тыге 1937 ий 23 июньышто л?мл? актрисе А.А.Филиппова ден театрын т?? режиссержо А.Маюк-Егоров ваштареш театрыште вучыдымо шучко приказ шочеш:
ПРИКАЗ № 82 по Маргостеатру
от 23 июня 1937 г.
1
2 Актрису А.А.Филиппову, чуждую по происхождению, поддерживающую связь с родителями, проводившую разлагательную работу в театре, организовавшую всякие закулисные интриги и т.д., в частности, вынудившую к уходу из театра актрисы Конаковой Н.А., с сего числа с работы снять.
3 А.Егорову-Маюк и Филипповой А.А. предложить в 3-х дневный срок освободить занимаемую ими квартиру театра.
Директор театра Ибраев.
Тыгай йырнык мыскылтыш! Кугу талантан кок айдемым й?рдымыш лукташ, паша да илыме вер деч посна кодаш — тидыже ниг?лан к?лдым? пийым уремыш луктын шуымо дене иктак лийын. Тыгай неле, кочо ойгым се?ен, чытен кертде, Настян й?ратыме пелашыже Алексей Егоров-Маюк нелын черлана. Тудым врач-влак ш?дым? почеш Оза? оласе психиатрический лечебницыш «острый психоз» диагноз дене эмлаш колтат. Тыге Настя кажне рушарнян Оза?ыш пелашыж деке ш?м вургыж вашкен (тыге ч?чкыдынрак кошташ врач-влак йодыныт). Пелашыжым эмлаш, корныланат, шкенжынат неле илышыжым илен лекташ Настялан, мутат уке, шуко окса к?лын. А паша деч посна кодмеке, кушеч оксам муман? Чылажымат чыташ верештын. Тыгай илыш п?рдемыш логалмеке, Анастасия Филиппова, с?рвален, угыч пашаш пураш полшаш йодын, исполкомыш серышым возен. Тыге кок тылзе гыч исполкомын распоряженийже почеш да тудын председательже П.Андреев йолташын полшымыж дене веле Настя Филиппова ден А.Егоров-Маюкым сентябрь гыч угыч театрыш налыт. Но ындыжым Егоров-Маюкым тыглай режиссер семын веле, а А.Филипповам — тыглай актрисе шотеш. Нунын театрыш м??геш п?ртылмекыштат, илышыштышт куан вашталтыш лийын огыл.
У тургым т??алмек, Марий театр угыч «Полатовын с?анже» спектакльым ямдылаш т??алеш. Ындыжым А.Маюк-Егоров режиссер семын спектакльыш й?ршеш у сыным пурта. Спектакльын л?мжымат «Салика» л?мыш савырат. Ынде Саликан рольжымат модаш Нина Конаковалан пуат, а А.Филипповалан — Маринан рольжым. Режиссер молан тыге ыштен манын, йодыш лектын кертеш.
Ик могырым, Анастасия Филиппова ончычат Саликан образшым моткоч сылнын чо?ен моштен гынат, шке койышыжым утларакшым дене Марина рольланат келшен толын. Тиде рольжымат тудо моткоч чаплын модын: ?дыр-влак коклаште пуйто лыве семын чо?ештылын, мыскарам ыштен, чылаштым, ончаш толшо-влакымат уло кумылын воштылтен.
А вес велым ончалаш гын, мутат уке, Нина Конакова Салика образлан кап-кыл моторлыкшо денат, лыжга характерже денат, муро й?кш? денат утларак келшен толын, тидым режиссер Маюк-Егоров чын ужын моштен. Лачак образ-влакым чын почын пуаш шонен, тыге ыштен. Но тидын дене тудо кок уста артисткым нигудыжымат ?лык шындаш шонен огыл. Настя шкенжын й?ратыме пелашыже лийын гынат…
Тидын шотышто эше вес семынат умылаш лиеш. Тунам жапшат пеш шучко лийын, садак Маюк-Егоров ден ватыже А.Филипповам эре эскереныт, контрольышто кученыт. Садлан, когар пушан обстановкым кеч изишак лушкыдемдаш шонен, режиссер Маюк-Егоров ындыжым Настя ватыжымат утыж дене осал вий деч аралаш шонен, т?? рольым пуаш тоштын огыл. Вет ончыч Маюк-Егоров т?? режиссер семын, Настя ватыжын виян характеран, уста актриса улмыжлан шукыракшым героиньын рольжым ч?чкыдын пуэден. Тидлан театрыште шуко к?раныше-влакат лийыныт. Тидым тыгеат умылаш лиеш.
Анастасия Филипповам ик гана театр гыч поктен лукмо деч вара, м??геш п?ртылмекыжат, тудлан ындыжым лач второстепенный роль-влакым гына пуаш т??алыныт. Салика рольжымат вес уста актрисылан пуымо деч вара тудын такшымат эмганыше ш?м-чонжо уэш й?кшен, кумылжо волен. Туге гынат Настя к?рг? вийжым поген, вуйым сакыде, уло моштымашым пуэн, сценыште устан модаш тыршен.
Но чаманаш гына кодеш, тылеч вара Анастасия Филиппова «Кузе вурс шуаралтеш» спектакльыште Лизан рольжым илышыштыже пытартыш гана модын.
1938 ий, кенеж пагыт… Марий кундемыште шучко репрессий вий озаланен. Туге гынат Марий театр гастроль дене яллашке лектеш. Тунамсе жапым шарналтен, Российын да Марий Элын калык артистше Степан Иванович Кузьминых тыгеракын шарнен каласкален:
«Me тунам Куже?ерыш гастроль дене кайышна. Пырля режиссер Г.И.Иосселиани мийыш, а режиссер Маюк-Егоров Йошкар-Олаш кодо. Спектакль т??алме деч ончыч ме п?рт озана деран мончаш олтышна. Мончаш пураш ямдылалт шогымына годым кенета п?рт турашке машина толын шогале. Тушеч кок милиционер лекте да вигак артистке А.Филипповам йодыч. Вара тудым машинаш шынден на?тайышт. Режиссер Иосселианиат милицийыш шке миен кошто, А.Филипповам, гастроль к?рылтеш манын, мо?геш колташ йодын, но арам. Тыге гастроль к?рылт?, мыланнат Йошкар-Олашке мо?г? п?ртыл каяш логале.
Корнышто ужынна: грузовой машина кузовышто, керосин вочко-влак коклаште, кок милиционер, кок веч оролен, А.Филипповам Йошкар-Олашке кучен на?гаен, а мемнан машинана нунын почеш кудалын. Корнышто мыланна, Настям ончен, моткоч й?сын чучын, тудым пеш чот чаманенна, ?дыр-влак шортыныт, а тудыжо лачак ош шовычшым гына р?зен…»
Чон корштен каласыме шуэш, вет тунам нуно ?шанен кертыныт мо, шкеныштын лишыл йолташыштым — Настя Филипповам — ойган ш?м-чон дене пытартыш корныш ужатеныт…
Тунамсе жапым шарналтен, аваж дене пырля эре гастрольышко коштшо актрисе А.Г.Страусован й?ршеш изи ?дырж?, варарак Марий тетрын ончычсо т?? режиссержо Сарра Степановна Кириллова «Наш театр» книгаштыже тыге возен:
«Я помню, отчетливо помню, «вижу» как бы кадры в замедленной съемке…
Комната (в школе, наверное, обычно летом артисты располагались в пустующих классах). Помню какое-то серьезное, суровое молчание. Молодая женщина, тетя Настя Филиппова, стояла перед открытым чемоданом, вокруг нее стояли артистки. Тетя Настя раздавала, дарила подругам свои платья, взятые на летние гастроли. Маме она протянула сиреневое. Потом оно долго лежало у нас, но мама его почему-то не носила. Оно было так изысканно сшито: и фасон, и исполнение могли быть образцом самых лучших сегодняшних моделей…
Они приехали за ней на грузовике. Анастасия чувствовала, что это произойдет, только не знала когда…»
Гастроль гыч Йошкар-Олашке п?ртыл шумекышт, нунылан артист-влак З.Белкиным, П.Мусаевам, А.Мамуткиным, Настян марийже, режиссер А.Маюк-Егоровым кучен на?гаеныт манме шучко уверым колаш логалын.
Анастасия Филипповам кучен кондымекышт, тюрьмаште вигак тудым допросыш ?жыктеныт. Кызыт ФСБ-ын архивыштыже 15, 23, 27, 28 июльышто эртарыме допрос-влакын протоколышт аралалтеш. Шуко жап Настям индырен, ындыжым пуйто «ятыр ий контрреволюционный буржуазно-националистический организацийын членже лийынат» манын, арамак титакленыт. Тунамат Настя, к?рг? чонжо дене чот вургыжын гынат, шкенжым пе?гыдын, л?дде кучен. Допрос годымат йолташыже кокла гыч ниг?мат титаклен огыл, ниг?мат удаш луктын огыл, эре пе?гыдын, к?чыкын, раш ойлен. Протоколыштат тудын каласыме тыгай шомак-влак гына возалтыныт: «Никакой антисоветской работы я не проводила и о существовании антисоветской организации даже не слышала».
НКВД-ын архивыштыже 4737 номеран архивно-следственный делаште Настя Филиппован эше 1937 ий 3 августышто шке кидше дене рушла возымо 27 лаштыкан общий тетрадьше аралалтеш. Тушто возен: «…мать сирота, работала водовозом, в настоящее время инвалид (сухорукая), работает уборщицей в гостинице. На ее иждивении находятся трое ребят, все учатся в школе. Моя связь с ними заключается, что я помогаю им материально: покупаю им штанишки, рубашки, книжки, тетради… Моя мать не мещанка, а полноправная гражданка Советского Союза. И вот за эту связь меня выгнали из театра, исключили из профсоюзов. Виновата ли я?… Надеюсь, что Вы объясните и распутаете всю эту неправду, возложенную на меня и вернете меня в театр, ибо я в нем родилась, воспиталась, выросла. Я срослась с театром, я отдана искусству вся и только искусству советскому! Это моя жизнь, моя любовь, без чего я не могу жить-существовать!..»
Но Настян чон почын, й?лен возымо ойжым тунамсе шем озыркан чуман кулышт-влак ушышкыштат налаш шонен огытыл, садак тудым нимогай титак деч поена титакленыт. Шаблон почеш возымо титаклыме протоколеш подписьым пышташ ?кымеш йодыныт гынат, Анастасия Филиппова, Паня Мусаева, Захар Белкин, «нимогай титакна уке» манын, кидыштым садиктак пыштен огытыл, а молыштлан, протоколым лудын лекдеак, чыла ?шаным йомдарен, кидыштым пышташ логалын.
Тыге Марий АССР НКВД-ын тройкыжо 1938 ий 29 октябрьыште ик делаш ушымо 12 е?ым л?ен пушташ пунчалым луктеш. Тиде- А.И.Маюк-Егоровым, В.Н.Якшовым, А.А.Янаевым, М.Г.Яндуловым, А.П.Каргасым, изак-шоляк З.И.Белкин ден Д.И.Белкиным, П.Л.Мусаевам, А.Е.Ложкиным, А.П.Мамуткиным, Т.М.Карповам. Нунын коклаште Анастасия Андреевна Филипповамат 31 октябрьыште шым шагат кастене л?ен пуштыныт. Вет тунам тудлан улыжат 26 ий веле лийын! Шушаш 2013 ийыште 31-ше октябрьыште нуным л?ен пуштмылан 75 ият темеш.
МУЧАШЛАН
А.Филипповам да А.Маюк-Егоровым арестоватлыме деч вара нунын сурт к?рг? погыштым да чиемыштым конфисковатленыт (нуно изи Какшан сер воктене Набережный уремыште 14 п?ртышт? ик изирак п?лемыште иленыт, кызыт тиде п?рт аралалт кодын огыл) да госфондын имуществыж семын акт почеш Марторгын скупочный кевытышкыже 1939 ий 15 майыште ужалаш сдатленыт. Чылаже списке почеш тунамсе окса дене 1317 те?теаш чием, сурт ?згар лийын. А кызыт тиде списке гыч икмыняржым рушла возымо семынак ончыктена:
…рубашка шелковая, корсет дамский, веер, шляпа дамская, радикюль дамский, платье летнее, шапка шерстяная вязаная, носовые платки — 5 штук, пальто мужское драповое, галстуки мужские — 3 штуки, шляпа мужская фетровая, портфель кожаный, матрац односпальный, ботинки мужские, доха черная, этажерка липовая, щетка одежная, часы сломанные, сундук…» — чылаже 55 предмет лийын.»
Чыла тидым пален налмек, уш кайыме гай лиеш. Кузе тидым чыташ логалын!? Вет л?ен пуштмо дене гына серлаген огытыл, эше к?лын нунын чиемыштымат арестоватлаш да эше калыклан ужалаш лукташ! Могай йырнык илыш тунам озаланен!
Настя ешыштыже эн кугурак лийын, тудын кум шольыжо улмаш: икымшыжын л?мж? пале огыл, кокымшыжын – Тимон. Коктынат сареш каен йомыныт. Эн изирак шольыжо, Фёдор, тунам театрыште электриклан пашам ыштен, ?дыр налдыме рвезе, тыгай й?сым, ойгым чытен кертде, самырыкак колен.
Теве тыге трагически к?рылтын Марий драме театрын эн тале, виян, якте, волгыдо ш?дыр гай артист-влакын илышышт. Анастасия Андреевна Филиппова — нунын кокла гыч иктыже.
1939 ий, июльышто Анастасия Филиппован аваже, Мария Михайловна, Марий АССР-ын элк?рг? паша министерствышкы ?дырж? ден векыжын кушто улмышт нерген умылтараш йодын йодмашым воза. «Нуным 1938 ий октябрьыште судитленыт, кызыт лагерьлаште илат без права переписки» манын ?драмашым ондаленыт. Тыге Анастасия Филиппован аваже, ?дырж? нерген нимогай чыным палыде, ?мыр лугыч лиеш.
Мария Матукова.
«Кугарня» газет
2, 9 ноябрь 2012 ий.