Премьера – театрым йӧратыше-влаклан эре вучымо. Сандене тыгай годым кажне гана ончышо дене зал тич темеш. М.Шкетан лӱмеш драма театрын ямдылыме «Юмынӱдыр» мюзиклым икымше гана сценыш лукмо кастенат тыгак лие.
Теве занавес почылтеш. Пӧръеҥ йӱк Мландын шочмыжо нерген легендым лудеш.
Ожно, пешак ожно йырваш Тӱтырем гына шоген.
Шем пычкемыш Тӱтырем вошт волгыдо лектеш шыҥен.
Кӱшыл тӱня семын Кава вержым палемдаш вашкен.
Пойдараш да вияҥдаш Вӱд толеш Тӱняшке, йывыртен.
Тыге Мланде илана!
Вара Юмо дене Кереметын ончыч келшен илымышт, а икмыняр пагыт гыч сырымышт нерген пален налына. А Юмын ӱдыржӧ Мландывалысе Марийым йӧратен шында… Но коклашкышт Керемет пура.
Тыге ончышо спектакльын сюжет линийже дене палыме лиеш. Тиде жапыште шеҥгел планыште сӱрет почеш сӱрет вашталтеш, тудо Мландывалне илыш шочмо нерген ойлымым почаш полша. Спецэфект-влаклан кӧра тиде вигак ончышым шке векыже савыра.
… Вошткойшо шарча шеҥгелне кок рвезе койылалтат. Кидыштыт пила, товар. Нуно шнуй отышко пушеҥгым руаш толыныт. Иктыже онапум руалеш, вес гана товар дене солалта. Тиде жапыште Онаеҥ куржын лектеш. Тудо рвезе-влакым осал паша деч кораҥдынеже. Но онапум авырен шогалше кочам нунышт шӱкал колтат. Тудо камвозеш. Кӱдырчӧ кӱдырта, волгенче волгалт кая…
Действий ончыл планыш кусна. Отышко пушеҥгым руаш толшо Санек ден Митяй помыжалтыт – кушто улмыштым огыт пале. Вара рашемеш: нуно кугезе-влакын илыме верыш да жапыш логалыныт. Теве тыге легендыште каласкалыме действий рончалташ тӱҥалеш. А мландываке Юмынӱдыр вола, Салий дене нуно вашла йӧратен шындат. Тидым Керемет эскера, тудо Юмынӱдырым шкеже марлан налаш кумылан. Тиде пашам Салийын полшымыж дене ыштынеже. Тыге поро ден осал коклаште вашла кучедалмаш тӱҥалеш. Керемет шканже полышкалышым муэш – айдеме тӱня дене вашпижмашке Вӱдоным уша. Но айдеме тукымын эҥ‰ертышыже уло – Юмо. Лач тудын деч полышым йодеш чот йӧсӧ годым.
Кок тӱрлӧ вийым ошо ден шем чия ойыра. Кугезе марий-влакын кумылыштат, шонышыштат вургемышт гаяк ошо гын, Кереметын чолгыжшо чапле вургемже йымалне осал чон ила. Тудын образшым келгемдаш йырже курштен пӧрдшӧ-влак полшат. Тидым студент-влак пластика полшымо дене мастарын ончыктат. Ты йӧн денак Вӱдонын озаланыме тӱня почылтеш – тудын йыр Вӱдӱдыр-влак чӱчкен илат. Спектакльыште кугу верым сем налеш. Тудо действийым вияҥдаш полша, драматизмым ешара. Каласыман, сценыште чыланат модмо жапыштак мурат, йӱкым ончыч возымо огыл.
Тиде пашам шуктышо-влакын лӱмыштым палемдена.
Инсенировкын авторжо Наталья Пушкина, композитор Светлана Яндукова, режиссер-постановщик Роман Алексеев, художник-постановщик Сергей Таныгин, видеоформлений – Светлана Соловьева, костюм шотышто художник – Татьяна Изычева, хореграф-постановщик – Алексей Казаринов, муро текстын авторжо – Лидия Иксанова. Проектым вуйлатыше – Юрий Русанов.
Тӱҥ рольым ямдыленыт: Юмынӱдыр – Светлана Строганова Алина Егошина), Санек (Салий) – Виталий Апталиков (Сергей Данилов), Митяй (Мичий) – Алексей Сандаков (Алексей Тетерин), Онаеҥ – Юрий Алексеев, Керемет – Александр Бирюков (Евгений Сергеев), Пали – Галина Иванова (Кристина Семенова), Вӱдон – Иван Смирнов. Спектакльыште театрын пӱтынь труппыжо пашам ышта, куштымо сценыште Марий кугыжаныш университетыште да И.Палантай лӱмеш культура да искусство колледжыште тунемше-влак улыт.
ххх
Икымше премьера деч вара могай шонымаш шочын? Тыгай йодышым икмыняр еҥлан пуышна. Нунын дене лудшым палдарена.
Михаил Васютин, Марий Эл правительство председательын алмаштышыже, культура, печать да национальность паша шотышто министр:
— Тургыжланыме. Тиде икымше конкурс. А икымше конкурсын ответственность эре кугу. Вет тиде — пеш кугу окса. Кок миллион теҥге. Тидыже театрлан пӱтынь сезонлан (ныл спектакльлан) ойырымо дечат шукырак). Тыште принципиальный ончалтыш тыгай ыле: ты паша марий культурым вияҥдымаште ончыко ошкыл лийшаш. Тачысе спектакльым ончымеке, каласаш лиеш: театр искусствышто гына огыл, пӱтынь марий культурышто ошкыл ышталтын. Планкым кӱшкӧ нӧлталме. Ончыкыжо проектым возымо, ончымо годым йодмаш утларак кугурак лиеш, ынде уло мо дене таҥастараш. А грант – мо тиде тыгай? Тиде усталыкым вияҥдаш кумылаҥдаш полшымо йӧн.
Людмила Кувшинская, искусствовед:
— Спектакль моткоч сай, темпераментный. Тудым ямдылыме годым мом лиеш, чыла кучылташ тыршыме, эсогыл оркестрын шоктымо верымат. Тӱнямбалне айдеме молан да кузе ила, могай кыл Мланде ден Кава коклаште, могай кыл айдемын пӱртӱс дене – теве могай йодышым рашемдаш тыршыме спектакльыште. Тудо мемнан илыме тӱнян художественно-философский аспектшым ужаш полша. Спектакльыште условно осал ден поро кучедалыт. Маска сай. Тудо шкем шеҥгеч ужаш йӧным ышта. А вет ме шкенам шке шеҥгеч нигунам огына уж.
Мылам коллектив келшыш, пашам ансамбль дене ыштыме коеш. Художник ты пашам традиционно огыл ончалаш тыршен. Такше Сергей Таныгин эре оҥайын ышта. Татьянан костюмжо-влак молгунамсе семынак оҥай улыт.
Иктешлен, тыге каласем: ала-мом принципиально уым шканем шым поч, но труппын тичмаш потенциалже оҥайын палдырныш.
Валерий Кульшетов, композитор:
— Мюзиклым ышташ куштылго огыл, тудо шуко тыршымашым, вийым йодеш. Мутат уке, эше ты жанрын ойыртемжым палыме, оперный драмыште лийшаш (а тидым лач тыгай жанр деке лишкылан шотлыман) шуко кӱлешан компонент ситышын манаш ок лий. Но, тичмаш налмаште, спектакль келшыш, коллективым усталык сеҥымаш дене саламлем.
Наталья Кульбаева, литературовед:
— Идалык ончыч ты йодыш нӧлталтмеке, мый тореш улам ыле. Тынар кӱчык жапыште чынжымак мюзиклым ямдылен шуктымо шотышто коктеланымем нерген ойленам. Но мый йоҥылыш лийынам, тевыс, спектакль ямдылалтын. Можыч, тиде мюзиклжак огыл, но сай паша. Мотор, шинчам куандарыше спектакль. Мылам гын тудо У ий вашеш йомак негызеш шындыме, моторын сӧрастарыме, сем дене пойдарыме пайрем шоум ушештарыш.
Валерий Мочаев, Мер Каҥашым вуйлатышын алмаштышыже:
— Идей сай, мифологийым сценыште шындаш келыштарыме. Сем келшыш. Тушто вий-куат, ӱнар уло. Мурын шомакшым шагал кольым, тудо семеш йомеш. Келшыш, могай чия дене сӧрастарыме мюзиклым. Проста чия да тыгаяк стиль дене ыштыме. Но чыла раш. Кум пашам ужам. Икымше — Наталья Пушкинан сценарийжым. Келыштарыме, кылден кертын герой-влакым. Кокымшо — сем мастар Светлана Яндукова. Кумшо — сӱретче Сергей Таныгин. Мутат уке, режиссер — тӱҥ айдеме. Но мый тыгай ончышо улам, мо шинчалан коеш, мо пылышлан йоҥга, тудым ужам. Сандене режиссер нерген нимом ом каласе. Но шижалтеш, сай тӱшка ик шӱлыш дене пашам ыштен. Мый туге умылышым: Виталий Апталиков Москва гыч толын. Тидыже Шкетан лӱмеш театрын вийжым, рӱдӧ улмыжым ончыкта. Марий-влак шочмо кундемыш толаш ямде улыт тугеже, нуным ӱжын гына моштыман. Светлана Строганова дене йӱкышт пеш сайын йоҥгалте, келшен толеш.
Светлана БЕЛКОВА.
«Марий Эл». 2012 ий 27 октябрь