Да, улыжат кок касым п?леклыш мыланна Марий Элын сулло артистше Артем Асмаев. Февраль мучаште М.Шкетан лўмеш национальный театрын сценыштыже тудо «Улыжат вич кас» ден «Роза-Розмарий» спектакльлаште модо. Мыланна тиде кок кас моткочак шерге ыле, вет Асмаевым ынде шонымо семын ужын огына керт, тудо таче Башкортостанысе Самырык-влак театрын актержо, Марий Элыш унала веле толын. А Марий театр гыч кайымыжым ончышо шижде кертын огыл. Тиде актер мемнан сценым с?растарен. С?растарен, эн ончычак, виян роль-влакым ыштымыж дене. С?растарен шкенжын чатка кап-кылже, веселан шыргыжал колтымыж дене. Кеч-мом ойло, но сцена моторым йєрата.
А.Асмаев, М.Щепкин л?меш училищым тунем пытарымеке, М.Шкетан л?меш театрыш 1998 ийыште тольо. Латкок ий жапыште модмо репертуаржым ончалаш гын, тудо т?рл? планан артист семын палемдалтын. Т?жвал т?сшылан, койышыжлан келшышын, такше шукыжо положительный образым ыштышаш гай чучеш. Да ыштен. Но тудын отрицательный рольжо-влак поснак ушеш кодыныт. Теве «Саликаште» Полат Акпайже могай ыле? Пьесын содержанийже почеш, тудым вурсыман, вет е? п?жв?д (?) дене пойышо шо?го марий, самырык-влакын й?ратымашыштым шотыш налде, Саликам марлан налнеже. Но Асмаевын чатка, яшката Акпайжым ончен, залыште шинчыше шуко ?дырамаш шоналтен докан: тыгайжылан куанен марлан каем ыле. Але теве «Ачийжат-авийжат» спектакльыште Осыпшым налаш. Ондак тиде рольым ыштыше актер-влак деч тудо адакат ойыртемалтеш. Йыван изажын ватыж дене йышт й?ратымашыштым Светлана Строганова дене моткочак сайын келыштареныт. Шке еш коклаште яжарланыме койыш сайыш ок шукто, тыге лийшаш огыл. Тидым умылет, но, ончен, вурсымо нигунарат огеш шу, ындыже мо лиеш, е? шинчаш огыт логал дыр манын, нунын верч тургыжланен шинчет.
Марий репертуар гыч Асмаевын эше ик кугу рольжо ушеш кодын. Тиде В.Абукаев-Эмгакын пьесыж почеш шындыме «Ош кече йымалне» спектакльыште Корий. Ты произведений эртыше пагытым, историйым, пужен ончымо, илыш умылымаш, тудын акше вашталтме дене кылдалтын. Асмаевын двадцатипятитысячник Корийже гайым совет жапыште ялыш у илыш радамым кондышо герой семын онченна гын, ынде автор тудым ача-ава, иза, пошкудо-влак ваштареш шогалта да чондымо, тукымым, шке калыкын й?лажым пагалыдыме семын с?ретла. Корийым тунемаш колтымыж дене ачаже «йо?ылыш» ыштен. Эрге тунемын, граждан сарыш логалын, пленыштат индыралтын, вара Дальний Восток марте шуын. Лу ий гыч шочмо ялыш, шке суртыш п?ртылеш. Асмаевын модмо Корийын шыде ончалтышыжым, шкенжым к?шк? шынден, мый чыла кертам манын коштмыжым, п?й вошт шыргыжмыжым зритель чон корштен онча. Ну вет айдемат, залыште шинчышыла шыде овара, кочажын, т?? онае?ын, чимарий юмылан кумалме пашажым пытараш шонымаш дене кумалме отым каргаш огеш л?д. Тудым вурсымо, тудлан сырыме, но тыгодымак геройжым умылымо, пыдал налме шуэш. Эн ончычак, тудо сар гоч эртен, колымашым, в?рым ужын. Тыге чонжат торжа?ын. Вес могырым, Корий — тунамсе идеологийын жертвыже. Тудым туге шуареныт, тудлан вуйышкыжо тугай шонымашым шы?дареныт: поянлык, калык й?ла … — тиде чылажат осал, илышыште ончыко каяш чарак, сандене тудым куклен лукман…
Февральыште сценыш лукмо Ильин ден Петрушыжым онченат, А.Асмаевын т?рл? рольым ыштен кертме мастарлыкше почылтеш. Икымше пашаште тудо илышын неле-кочыжым ужын (сар корно дене эртен), й?ратымашым арален илыше п?ръе?ын келге чон шижмашыжым ончыкта гын, кокымшыштыжо — «ава помышто» илыше кумло ияш полдалге качымарий. ?дырым налын огеш керт, да тидлан кумылжат уке. Капым погышо вийвал п?ръе? эше мыняр жап орадышланен ила ыле, но ?дырамаш-влак шке чоялыкышт дене тудым «кепшылтат». Сайын, уло чоным пыштен модо Асмаев марий сценыште. Таклан огыл спектакль деч вара тудын землякше, В.Васюков, саламлаш лектын, куанен да кугешнен мане: «Ну, Асмаев, ну кертат, артистак улат. Кугу буква дене Артист».
А мый журналист семын А.Асмаев дене вашлийде нигузе шым керт. Мемнан тыгай мутланымаш шочо.
— Артем, тый ынде кокымшо тургым Уфаште, Самырык-влакын театрыште, пашам ыштет. А угыч марий сценыште модмо нерген шонымаш к?н лийын? Рольым ушештараш шуко жап кайыш?
— Тидын нерген Роман Юрьевич дене ондакак кутырымо ыле. Но кодшо ийын толаш й?н ыш лий. А эртыше шыжым руш театр-влакын «Келшымаш к?вар» фестивальышт годым кызыт модмо Уфасе театр ден Марий театрын режиссерыштым шкеак ваш ыштышым. Икте-весышт
дене Марий Элыш колтымо шотышто кутырен келшышт.
«Улыжат вич касым» тыште улмем годымжат кум ий модмо огыл ыле. «Роза-Розмарийым» шукырак модмо, тудын дене гастрольыш коштынна. Корнышто толмо годым (ме шке машина дене толынна) пелашемлан рольым пуышым да репликым пуэдаш йодым. Шарналташ т??альым — чыла ушыш тольо. Мондалтын огыл. Кок спектакльыштыжат й?ратен модынам, когынек пашажат в?рышкак шы?ен ыле. Икманаш, рольым ушештарен шым орлане.
— Вес театрыш кусненат веле огыл, ынде вес йылме дене модат. Нелылыкым шижынат мо?
— Башкир самырык театрыште кок труппа уло: башкир йылме дене модшо да руш йылме дене модшо. Мый руш труппышто улам. Т??алтыште, мутат уке, нелылыкат лектын. Вет латкок ий марла модынам. Шкеже пошкырт марий улам, тудын диалектше, акцент ойыртемже уло. Сандене мылам тыштыжат марий литература йылмылан тунемаш логалын. Тидым театр йодын. Рушла модмо годым т??алтыште йылмым ала-можо куча, ала-можо чара, марий акцентше лектеш ыле. А йо?ылыш вет вигак пылышыш логалеш. Мый йолташ-шамычлан ойлышым, манам, йо?ылышым шижыда, вигак т?рлыза. Нуно кумылын келшышт.
— А коллектив кузе вашлийын? Усталык пашаште у е?ым шукыж годым шекланенрак ончалыт…
— Тиде изишак лийын. Но чылт тореш улмым шижын омыл. Такше порын вашлийыч. Вик ойлаш гын, йот е?лан ышт уж. Мый вет шкеже айдеме скромный улам. Кылым муна, эркын-эркын коллективыш пурышым. Кунам йомакыште модым, маньым: ынде шкенданлан шотлен кертыда.
Шукерте огыл Марк Камалеттин «Играем в дружную семью или Гарнир по-французски» пьесыжым сценыш лукна. Тушто Робертым модам. Тиде икымше кугу ролем. Моткочак о?ай паша. Ешын йолташыже улам, но тыгодымак озаватын – йышт й?ратыме п?ръе?же. Кок-кум тул коклаште п?рдам: ик могырым йолташем, вес могырым – й?ратыме ?дырамаш…
— Актер режиссерын кидыште. Адак вес е?лан тунемаш логалеш.
— Да, кажне режиссерын шке ончалтышыже, шке кидше. Тыштат мыняр режиссер, тунар т?рл? улыт ыле. Мый такше шукыж годым мут колыштшо артист улам. Южо актер режиссер дене ?чаша. А мый тунемме годым кузе туныктеныт, тугак ыштем. Вет режиссер пьесым шке семынже лудеш, спектакльым тичмашнек ужеш.
— Пытартыш жапыште марий театр гыч шагал огыл актер кайыш. Кайышт т?? шотышто кугурак пашадаран верыш. А тый уэш театр коллективыш ушненат? А такше чон корштен кайышыч?
— Тидыж деч поснат огыл дыр, чонемжат корштен. Тиде йодыш мыйым идалыкшак огыл гынат, пел ийже сайынак индырыш: каяш… уке? Тынар ий ыштымым к?рышт каяш куштылго огыл ыле. А вара шкемым пе?гыдын кидыш нальым. Но театр деч вес вере, вес пашаште нигуштат шкемым шым уж. Такше шуко мом ыштен кертам. Но мый артистлан тунемынам. Тынар ий пашам ыштенам. Сулло артист л?мым налынам. Умыленам: театр илыш деч кора? ом керт. А каенамже шочмо кундемышкем. Ачам ялыште шкет ила. Пытартыш жапыште чонем к?рг? гычак шочмо кундемыш шупшмым шижаш т??альым. Лишнырак лиям гын, ачам деке ч?чкыдынрак савырнен, полшен кертам шоненам. Мый тысе йолташ-влаклан ?рын ойлем ыле: ача-авада ш?д? ме?ге коклаште веле илат, а те кузе нунын деке каяш жапым огыда му?
Эше иктым каласен кертам. 20-25 ияш годым паша верымат, илыме верымат куштылгын вашталтет. Кумло ийым эртымеке, тидым ышташ неле. Тошто йолташ-влак огыт сите манмым шижат.
Искусство пашае?лан нигунамат шуко т?лен огытыл. Кызыт мый Марий театрысе деч шукырак налам. Но артист-влак кокла гыч шукышт туштат кокымшо пашам ыштат.
— Чоныштет могай рольым на?гайышыч? Й?ратыме кокла гыч кудыжым палемдет ыле?
— «Саликаште» Полат Акпайым, «Ачийжат-авийжатыште» Осыпым. А тиде спектакль мыйын актер семын икымше пашам лийын. Чын, тунам Мачукым модынам. «Эре?ерыште» П?тырын образшым ыштенам. «М?кш отарыште» П?тырын рольжо моткоч келша ыле. Тудо возрастной гынат, мый куанен модынам. Кронуш (»Кронуш»), Корий («Ош кече йымалне») кугу паша лийыныт…
Мыланем Марий театрыште режиссер семын Алексей Ямаев дене пашам ышташ келша ыле. Роман Юрьевич дене куштылго лийын. Ме тудын дене пырля тунемынна, йолташ улына. Репетиций годым, мутат уке, субординаций лийшаш. Тудо режиссер семын йодеш гын, мый актер семын тудым шуктышаш улам. А пырля тамакым шупшаш лектат, тушто мутланымаш вес семынрак шуйна, тушто йолташ семын ка?ашаш лиеш.
— Икманаш, тый Марий театрыште сай актер школым эртенат. Роль деч посна лийын отыл.
— Юмылан тау манам, тышке логалынам. Да эшежым теве тиде гримеркыш (театрысе 8-ше номеран гримерка нерген ойла – С.Б.). Мылам Олег Елизарович Кузьминых шкежат полшен, да ик гана веле огыл ойлен: тыште пырдыжшак юзо ш?лышан, тыште Копцев, Рязанцев, икманаш, моткоч уста актер-влак пашам ыштеныт.
— Артем, марий зритель Пошкырт кундемысе деч ойыртемалтеш мо? Тый тидым кызыт модмет годым шижыч мо?
— Шижым марий зрительын т?ткын ончымыжым. Шижым шокшо кумылжым. Мутат уке, могайрак лийын манын эскерышт. Иктешлен каласаш гын, тыште мыйым уже пален ончат. А тушто шкемым эше ончыкташ к?леш.
Почешмут олмеш. Айдеме мыняр ушан да уста, тунар проста, маныт. Артем Асмаев дене шинчаваш мутланыме годым тидым эше ик гана умылышым. Шижалтеш Йошкар-Ола, марий ончышо верч йокрокланымыже. Тудлан марий театр тачат – «мемнан театр». Мыланнат тудо огеш сите. Кеч жапын-жапын толын, куандараш т??алеш манын вучена. А у театрыште пашаже ушныжо, шуко рольжо лийже манын тыланен кодына.
Светлана БЕЛКОВА.
«Марий Эл», 2012 ий 3 март