16 февральыште М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театр Озаҥыште, Г.Камал лӱмеш Татар академический драме театрын сценыштыже, марий драматург С.Николаевын пьесыж почеш шындыме «Салика» комедийым модын ончыктыш. Тудо сюжет линийже дене Татар театрын «Пелганде шаль» постановкыжым ушештара.
Татар ден Марий театр-влак коклаште келшымаш кыл 2015 ийыште кагаз дене пеҥгыдемдалтын. Тылеч вара кок театр идалыклан ик гана вашла гастроль дене коштеш. Икымше гана тыгай вашлиймаш ӱмаште февральыште лийын. Тунам Озаҥыште да Татарстаныше илыше-влак «Юмынӱдыр» мюзиклым куанен онченыт гын, Камал театр марий сценыште К.Тинчуринын пьесыж почеш шындыме «Пелганде шаль» музыкальный спектакльым ончыктен. Тений марий артист-влакын «Салика» спектальышт вашеш Г.Камал лӱмеш Татар академический театр мемнан деке И.Зайниевын пьесыж почеш шындыме «Галиябану» музыкальный драмым кондаш сӧра. Тудо М.Шкетан лӱмеш Марий драме театрыште 21 мартыште лиеш.
Йыдалым чийышаш…
Кушкыжмын М.Шкетан лӱмеш Марий театрын директоржо, уло труппо ден технический пашаеҥ-влак (чылаже 61 еҥ), нунын дене пырля мыят, пошкудо Татар Республикын рӱдӧлашкыже кудална. Г.Камал лӱмеш Татар театрыште 208-ше №-ан гримёркышто Саликан рольжым модшо Марина Воронцова дене вашлийым. «Кокымшо йолчиемемым налын омыл дык, йыдалемым чийышаш» манеш. Мыскара йӧре ойла шонышым. Ончем: теле кемжым кудаше да йолешыже чынак сценыште модшашлык йыдалжым пидеш. Вара гримёрко гыч лектын кайыш…
Театрын икымше пачашыште, фойеште, «Салика» спектакль нерген каласкалыше фотовыставкым ямдылыме ыле. Тушто тӱрлӧ ийлаште да тӱрлӧ режиссёрын шындыме постановкыштым ужаш лийын. Теве 1946 ий 7 апрельыште ыштыме фото – 100-шӧ «Салика» спектакль манын ончыктымо, 1976 ийыште — репетиций годым (реж.С.Кузьминых шынден), 1988 ийысе, а теве умбалнырак самырык артист-влак – Марина Воронцова (Салика), Игорь Аптропов (Эчук) — койыт, 2014 ден 2015 ийыште ончыктымо спектакль гыч чиян фото-влак улыт. Тораштак огыл, кужу ӱстелыште, Марий Эл гыч намийыме тӱрлӧ сувенирым – марий тӱран солыкым, нершовычым, тувырым, календарь ден марий открыткым, магнитке ден моло сувенирым — ужалат. 18 шагат эрталтен театрыш калык погынаш тӱҥале. Иктын, коктын, тӱшкан, ача-ава-влак йоча дене пурат. Марла кутырымо утларак да утларак шокта. Тиде жапыште кулис шеҥгелне артист-влак мурым да спекталь гыч посна ужаш-влакым репетироватлат, йӱк ден моло оборудованийым тергат. Марий театрын тӱҥ режиссержо Р.Алексеев Татарстанын ГТРК (Россия 1) каналжылан интервьюм пуа.
Спектакаль тў‰алмешке иктаж пел шагат наре жап кодын. Фойеште шӱвыр, тӱмыр да гармонь йӱк почеш марий артист-влак сылне муро-влакым мураш тӱҥальыч. Калык (йочажат, самырыкшат, вийвал ийготанжат, илалшыжат) нуным фойеште, кокымшо да кумшо пачашыште онча: кӧ телефонеш сниматла, кӧ совым кыра, кӧ верыштыжак чӱчка. Кумшо мурылан артист-влак кушташ тарванышт, почешышт — ончаш толшо-влакат. Марий сем почеш куштышо-влак ешаралтыт да ешаралтыт. Сылне сем ден марий муро-влак калык чоным «тарватышт».
885-ше гана
Зал тич калык. Марла, рушла, татарла ойлымо шокта. Сценыш ондак М.Шкетан лӱмеш Марий драме театрын тӱҥ режиссёржо Р.Алексеев лекте. Роман Юрьевич ончаш толшо-влак дене марла, татарла да рушла саламлалте, «Салика» спектакльым ончыкташ йӧным ыштымылан тауштен, Татар театрлан Салика лӱман мотор марий курчакым пӧлеклыш да палемдыш: «Салика» — марий калыкын ик эн йӧратыме спектакльже. Таче тудо сценыште 885-ше гана модалтеш».
Кажне артист образым ӱшандарышын чоҥа, но южо татыште тургыжланымыштат шижалтеш, поснак самырык-влакын. Тидыже теве эше мо дене кылдалтын: чиялтыме кӱварыште йыдал мунчалтен, сандене йыдалым чийыше-влаклан куржталмышт годым шекланаш пернен. Спектакль деч ончыч «администраций дене кутырен келшыде, фото да видеосъёмкым ышташ ок лий» манын шижтарышт гынат, сӱан калыкын Ози Кузин суртыш пурымо татым, марий куштымашым сото телефонеш шукын сниматлышт, тауштен, рӱж совым кырышт.
Ты кастене «Саликам» Озаҥыште 700 утла еҥ ончыш. Тӱшкан мийыше-влак кокла гыч Зеленодольск районысо Осиново посёлкышто «Майский» совхозым палемдыман. Тудын вуйлатышыже руш, туге гынат 40 еҥлан билетым озанлык кўшеш налын да марий-влаклан яра пуэн, театрыш каяш автобусым ойырен. Ӱмаштат тудо тыгак ыштен.
Антракт годым спектакль нерген икмыняр енын шонымашыжым пален нальым. Чыланат ик йӱк дене «Моткоч келша, пеш оҥай, Салика сайын мура» манын каласышт.
Кокымшо ужашыште ончышо-влак эше виянрак совым кырышт. Терейын (А.Бусыгин), Сармаевын (О.Кузьминых), Шужышо качын (В.Виногоров) тарванылмыштым ужын, Кузи ватын (М.Медикова), Эчан ватын (С.Сандакова) ик мутыштым колынак, калык воштылеш…
Спектакль деч вара…
Марий артист-влаклан шуко жап совым кырышт, залыште «Молодцы!» манын кычкырышт. Озаҥысе марий НКА-н вуйлатышыже Л.Мусихина чапле спектакльым ончыктымылан, артист-влакын сайын модмыштлан, калыкым погышо Т.Маркова ден спонсор-влаклан кугу таум каласыш. А спонсоржо тудын ӱдыржӧ, Наталья, артист-влаклан корзиҥга дене 75 розам пӧлеклыш. Шкетан театрыште директорын алмаштышыже Надежда Мамаева (Оза‰ олаш гастрольым организоватлыме паша тудын вуйлатыме почеш ышталтын) билетым шаркалыше Т.Марковалан Марий театр деч Чап грамотым кучыктыш. М.Шкетан театрын директоржо М. Матвеев «Озаҥыште да Татарстаныше илыше марий-влаклан, тыгак артист-шамычлан таум ойлынем. Шкенан «Саликанам» ме Йошкар-Олаш наҥгаена, а тыланда шарнен илаш «Салика» фильмым кодена» манын, Оза‰ысе марий НКА-н вуйлатышыжлан дискым кучыктыш да калык дене чеверласыш. Ты кастене Камал театрыште марий-влак чон дене канышт да зал гыч куаныше чуриян лектыч, Марий Эл гыч мийыше театрлан кугу таум каласышт.
Т. Маркова: «Шкеже Морко район Шиньша гыч улам. Спектакль пеш чот келшыш. Мый тудым изием годым онченам ыле. Залыште шинчыше калык пеш куанен, артист-влаклан кугу дечат кугу тау».
Сергей Мухин: «Кужэҥер районышто шочынам. «Саликам» изием годым гына онченам. Вара радио дене колыштынам ыле. Таче чон дене канышым, моткоч кугу тау».
Самырык-влак (Озаҥыште илат, тӱрлӧ вере пашам ыштат, коктынжо — Озаҥысе авиационный институт гыч): «Чыла келшыш. Мурен-куштымаш пеш чапле ыле. Марий сем почеш кушталтен колтымат шуо. Сӱанвате-влакын вургемышт мотор, самырык-влак сайын модыт».
Мария Владыкова: «Коллегем-влак дене пырля толынам. Актер-влакын модмышт келшышт, калык йӱла, марий вургем, мурымаш-куштымаш – чылажат профессионально. Мый чот йывыртышым!».
Алексей Алексеев: «Мый Агрыз район Буймо ял гыч улам, Озаҥыште илем. Спектакль кугу кӱкшытан. Мый Моско да моло театрымат онченам. Марий артист-влак нунын гаяк профессионально модыт. Молодцы! ».
Людмила Мусихина: «Спектальым ончышым да ялыш миен толмем гай чучо. Пуйто шке ялыштем сӱан кая, а мый тушто улам»
Малыгина Елена: «Мый Диана ӱдыремым конденам. Озаҥыште марий спектакльым икымше гана ончышым. «Саликажым» 15 ияшем годым онченам ыле. Ӱдыржӧ: «Мыланем чылажат келшыш. Здорово!».
Галина Стрельникова: «Морко район гыч улам, Озаҥысе консерваторийыште 4-ше курсышто тунемам. Икымше гана ончышым. Пеш оҥай! Салика ден Эчукын мурымышт чот келшыш. Мый залыште пытартыш радамыште шинчышым, чыла раш шоктыш. Тау!».
Людмила Орлова: «Мый руш улам, йолташ ӱдырем ӱжӧ да тольым. Марий спектальым икымше гана ончышым. Марий йӱла, мурымаш-куштымаш, вургем — тиде калык поянлык. Пеш оҥай!».
А.КУЗНЕЦОВА.
«Марий Эл» газет.