СОШНИКОВА ЕЛЕНА ГРИГОРЬЕВНА (1913—2000),
заслуженная артистка Марийской АССР (1968)
Кумло ий сценыште
Сошникова Елена Григорьевнан Шкетан лÿмеш марий театрыште пашам ышташ тÿҥалмыжлан теинй кумло ий темеш. Тиде жапыште тудо моткоч шуко рольым модын. Модын устан, чоным пуэн, пÿтынь мастарлыкым пыштен. Тудын изи да кугу рольжо уке. Кажныжымат актриса ик семын онча да образым келгын почын пуаш тырша.
Икана Елена Григорьевналан Константин Исаковын «Ылыжеш гын шÿм» пьесыштыже Мигытан ватын рольжым пуэныт. Кеч режиссер сайын умылтарен гынат, актриса кеч йÿд-кече тиде роль дене пашам ыштен гынат, а Мигытан вате шке шонымашыж дене, койыш шотшо дене, шинчаончалтышыж дене лектын шуын огыл. Мом ышташ, кузе лияш? Але вара актрисым пагалыше зритель-влак «кÿчымö саскам» ужыт? Уке, кузе-гынат тудым «кÿктен» шуктыман!
Елена Григорьевна калык коклашке лектеш. Эн ондак, урем дене эртен коштшыжла, еҥ-влакын койышыштым шымла, героиньыжлан келшен толшо еҥым кычалеш. Но арам! Ик рушарнян Йошкар-Оласе пазарышкат миен толеш. Кеч тушто шуко жап кошто гынат, «Мигытан ватыжым» ужын ыш керт. Кумыл волышо мöҥгыжö пöртыльö.
Теве Елена Григорьевна У Торъял селасе пазарыште коштеда. Калык шуко. Икте ужала, а весе наледа. Актрисат шке «сатужым» кычалеш. Теве тудын шинчажлан ик ÿдрамаш койылалтыш. Тудо комбым ужалаш конден. Ӱдрамашын кадыргылмыже, ойлен колтымыжо, адакшым чиемжат Мигытан ватылан пеш келшышын коеш. Актриса тудын ÿмбач шинчажымат ок кораҥде. Шымла йышт, öрдыж гыч. Комбым налме амал дене кутыренат ончыш. Ӱдрамаш сатужым ужалышат, мöҥгыжö каяш тарваныш. Елена Григорьевна – тудын почеш. Тыге комбо ужалышын ялышкыже Кугу Ядык-Плакыш шумеш ошкыльо.
А икмыняр кече гыч — премьера. Спектакльым калык сайын вашлие. Елена Григорьевнан модмыжо зрительлан келшыш. Тудын Мигытан ватыже пеш кумылзо, лÿдшö тÿсшым пÿтынек ончыктыш.
А теве А.Островскийын «Без вины виноватые» пьесыштыже Коринкинам модмыж годым тудлан тыгай «путешествийыш» кошташ верештын огыл. Туге гынат, пöръеҥ шÿмыш шыҥен пурышо, куштылго илышым йöратыше, мотор да шке шонымашкыже шуаш тыршыше ÿдрамашын койышыжым почын пуаш куштылго огыл ыле. Но актриса чыла нелым сеҥен, шке задачыжым тÿрыс шуктен. Тыштыже Елена Григорьевналан классический литература, ятыр киносÿрет, сценын кугу мастарже-влакын модмыштым шымлымаш чот полшеныт.
Сошникова утларакшым ава рольым модеш. Тудо ÿдрамашын койышыжым чыла могырымат келгын почын пуаш тырша.
Шукерте огыл марий театрын сценышкыже «Салика» лекте. Артистка тыште Терей ватым модеш. Сошникован Терей ватыже виян, чоя, тунамак лÿдшö. Тидыжым ме актрисын кажне лекмаштыжат ужына. Теве марийже Эчан вате деке пижедылеш. Тидым ужын, Сошникова – Терей вате, я кидым виян рÿзен, я сырымыж дене йолжым кÿшкö нöлтен, тавалтен колта. Тунамак Ози Кузин унаже-влак ынышт уж манын, марийжым шеҥгечын пулвуйжо дене тÿкала. А кунам Эчан вате дене вашпижыт да Сармаев утараш пура, тунам йорга ÿдрамашлан сырымыж дене урядникым шижде тупшо гыч пера. Да тидым, палымек, лÿдмыж еен öрдыжкö куржнеже…
Сошникован Терей ватыжым ончетат, ялыште, пайремыште улметла чучеш. Тудын модмаштыже шонен лукмо койыш, зрительым лÿмынак воштылташ тыршымаш ок шижалт. Санденак калык тудын модмыжым йöратен онча.
Теве Константин Коршуновын «Тый шÿмет деч йод» драмыж почеш шындыме «Шочмо мланде» спектакльым налаш. Артистка тыште Аркашын аважым – Оклийым модеш. Тудо шуко нелым, йöсым ужын, кочо мутым колын. Вич ий жап правленийышке эре ик йодыш дене коштеш. Но арам. Спектакльыште Сошникова – Оклий ик гана веле сценышке лектеш гынат, тымарте чытыше шÿмын помыжалтмыжым шижат, тиде ÿдрамашым чаманымет шуэш. Кунам тиде ганалан колхоз председатель Павел Андреевич Вершинин Оклийын йодмыжлан «Каен кертат – вопрос исчерпан» манын руалеш, Сошникова уло кöргö шыдыжым, вийжым поген, лектын кая. Кая вуйым сакен огыл, а сеҥышын, илыш вашталтшашлан ÿшанен. Тидыжым пеҥгыдын ошкылмашыж гычат ме раш шижына.
А ынде актрисан илыш корныж нерген изишак каласыме шуэш.
Тудын пашам ышташ тÿҥалмешке илышыже – йÿштым-шокшым чытымаш, мландыште шке верым кычалмаш. Тудо изинекак тулыкеш кодын: кок ий теммеке, аваже колен, а кандаш ийыш тошкалмеке, кулак-влак ачажым пуштыныт. Еҥ кидыште илаш, ваче гоч сумкам сакален, ял гыч ялыш кинде пудыргым поген кошташ вереште. Тудын шочмо-кушмо серт-печыжым иктат раш ок пале.
Ача-ава укеланак кöра кугун тунемынат ыш керт, йоча пöртыштö илаш, ожнысо «Онар» рестораныште официанткылан ышташ логале. Но драмкружокыш возалтмаш, спектакльлаште, концертлаште участоватлымаш тудын илыш корныжым палынак рашемденыт. Марий театр пеленсе студийышке тунемаш пура, ик ий гыч Йошкар-Оласе музыкально-драматический техникумыш кусна. А тудым тунем пытарымек, профессиональный актриса семын, Шкетан лÿмеш марий театрышке пашам ышташ толеш…
Театрын коллективше кеҥежымсе гастрольышко каен. Тиде гастроль – тудын илышыштыже кумлымшо лиеш. Кужу творческий корным эртен тиде артистка. Туге гынат, тудын кугу пашажым кÿлеш семын аклыме огыл. Эсогыл кумло ий жапыште ик ганат тудын твочреский касше ыш эрталалт. А тидым ышташ уто огыл ыле.
Пытартышлан уло кумылын иктым каласыме шуэш:
— Сайын эртыже, Еелна Григорьевна, кумлымшо гастрольда, шке мастарлыкда дене калыкнам ончыкыжат куандарыза!
В.Горохов.
«Марий коммуна». 1966 ий 2 июнь
34 ий — театрлан
Марий калыкын пагалыме артисткыже Елена Григорьевна Сошниковалан 56 ий темын. Тышечын 34 ийжым тудо театрлан пöлеклен.Е.Г.Сошникова 1913 ийыште У Торъял районысо Ялпаево ялеш йорло кресаньык ешеш шочын. Кок ияш улмыж годым аваже колен, ачажым 1919 ийыштак кулак-влак пуштыныт. Тыге изи Лена Ежово селасе йоча пöртыш логалеш.
1927 ийыште латныл ияш ÿдыр паша биржыш кая. Тудым гостиницыш кÿмыж-совлам мушкаш налыт, а вара официанткылан кусарат.
Елена Григорьевналан парт коклаште шинчаш логалын огыл – шинчымашым ликпунктышто налын. Ленан талантшым ужын, артист-влак театрыш ÿжыныт. Тыге тудо Марий театр пеленсе студийыш тунемаш пура, вара Йошкар-Оласе искусство техникумышто мастарлыкым пога.
1935 ийыште Е.Г.Сошникова драмын артистше квалификацийым налеш да Марий театрыш пашам ышташ пура. Тиде жап гыч таче марте тудо Шкетан лÿмеш Муздрамтеатрыште пашам ышта. Ты жапыште Елена Григорьевна марий, руш да вес элласе драматург-влакын пьесыштышт ятыр рольыч модын да 89 геройын образшым сÿретлен ончыктен.
Театрыште шуко жап, кÿрылтде ыштымыжлан да творческий пашаште сеҥымашыш шумыжлан Е.Г.Сошниковалан ятыр наградым пуэныт. Нунын кокла гыч медаль, тÿрлö значок, Марий АССР Верховный Совет Пезидиумын СССР, РСФСР, МАССР культура министерство-влакын Почетный грамотышт да молат. Тыгак тудлан «Марийский АССРын заслуженный артисткыже» почетный лÿмым пуымо.
Рушарнян, 23 мартыште, талантан марий артистка Елена Григорьевна Сошникова Шкетан лÿмеш Муздрамтеатрыште шкенжын творческий касшым эртара. Тушто тудо А.Мирзагитовын «Салтакын эргыже» пьесыж почеш шындыме спектакльыште Оксина рольым модаш тÿҥалеш.
Ю.Артамонов.
«Марий коммуна». 1969 ий 23 март.
Сошникова Елена Григорьевнан репертуарже
С.Чавайн. Мÿкш отар / Пасека (пост. 1928 г.) — Пчелка
Ж.Мольер. Жорж Данден. 1935 — Клодина
А. Пушкин. Дубровский. 1937 – Глобова
А. Пушкин. Дубровский. 1937 – Пахомовна
С. Николаев. 18-ше ий. 1938 – Ана
Н. Вирта. Мланде /Земля. 1938
Н. И. Иванов. Ӱчö / Месть. 1939 – Натале
К. Гольдони. Коклазе-влак / Бабьи сплетни. 1939 — Сгуальда
Г. Ефруш. Тушманын кышаже / Вражий след. 1939 – Алгина
М. Горький. Мещан-шамыч /Мещане. 1940 – Цветаева
С. Николаев. Вÿдшö йога / Воды текут. 1940
И.Смирнов. Асан ден Кансыл. 1945 – Кунавий
С.Николаев. Элнет серыште / На берегу Илети. 1945 – Марфа
Н.Арбан. Ӱдыр шÿм / Сердце девичье. 1946 – Ведаси
А.Суров. Сталинград деч мÿндырнö /Далеко от Сталинграда. 1947 – Кузьминична
А.Фадеев. Рвезе гвардий. 1947 – Бабушка Вера
С.Николаев. Шочмо кече. 1947 – Матрена
Ф.Кравченко. Шокшо кеҥеж. 1947 – Матрена Ивановна
С.Николаев. Айвика. 1948. — Унавий
А.Островский. Титакдыме титакан-влак / Без вины виноватые. 1948 — Коринкина
Л.Толстой. Пычкемыш лоҥгаште / Власть тьмы. 1950. — Кумушка
В.Шекспир. Ромео и Джульетта. 1951 – Леди Монтекки, няня Джульетты
А.Островский. Бальзаминов ÿдырым налеш / Женитьба Бальзаминова. 1951. — Сваха
С.Николаев. Мланде пеледеш / Земля цветет. 1951 – Анна Павловна
Н.Гоголь. Ревизор. 1952 – жена Унтер-офицера
С.Николаев. Ӱжара волгалтеш / Зарево. 1952 – Одна женщина
А.Волков. Ксения. 1952 – Качырий Кува
М.Шкетан. Ачийжат-авийжат /Эх, родители!.. 1952 – Матра
О.Васильев. Мландысе рай /Земной рай. 1953 – Славка
Ялмари Йыван. Поро эр. 1954 – Митрана
С.Николаев. Салика. 1954 – Терей вате
Н.Ильяков. Чодраште. 1954 – Серафи
Ф.Шиллер. Йoратымаш да осал чоялык. 1955 – Миллерын-музыкантын ватыже
А.Волков. Ӱдыр кумыл. 1955 – Дарья Тимофеевна
Н.Арбан. Эртыше ÿмыл. 1956 – Пашкан кува
Ялмари Йыван. Пиалым арален моштыман /Счастье надо беречь. 1956 – Серафима
А.Михайлов. Корнывожышто / На перепутье. 1956. — Мария Ивановна
С.Николаев. Салика. 1956 – Терей вате
С.Чавайн. Акпатыр. 1956. — Извай вате
С.Чавайн. Мÿкш отар / Пасек. 1956. — Онтон вате
Н.Айзман. Кай, кай Йыванлан /Выйди, выйди за Ивана. 1957 – Вселис
Н.Ильяков. Иосиф Макаров. 1957 – Ик вате
И.Карпенко-Карый. Пиалдыме. 1958 – Явдоха
Н.Арбан. Тулар ден тулаче. 1958 – Полина Сергеевна
Б.Александров. Малиновкышто сyан. 1958 – Василина
Ялмари Йыван. Вич йолташ. 1959 – Тайса
Н.Гоголь. Май йÿд. 1959 – Шоҥго yдрамаш
А.Волков. Илыш йолташ. 1961 – Василиса
П.Эсеней. Арва шеҥгек йога. 1961 – Палагий
И.Смирнов. Асан ден Кансыл. 1961 – Кумшо вате
С.Николаев. Айвика. 1962 – Унавий
И.Попов. Еш. 1962 – Ульянова Мария Александровна, Пашазе
А.Волков. Оръеҥ мелна. 1962 – Агаптя
Н.Дьяконов. Миклайын мурыжо. 1964. – Филимонын ватыже
А.Волков. Шошо мардеж. 1964. – Лукарья кува
Н.Арбан. У муро. 1964. – Исаева Софья Александровна, «Тумер» колхозын председательже
К.Коршунов. Кÿрылтшö сем. 1964. – Проска
В.Розов. Сÿан кечын. 1964. – Матвеевна
Н.Арбан. Янлык Пасэт. 1964. – Окси
Арсий Волков. Каче-влак. 1966. – Саван вате
К.Коршунов. Шочмо мланде. 1966. — Акулина
М. Рыбаков. Томаша. 1967. – Пoкла
А.Мирзагитов. Салтакын эргыже. 1968. – Оксина
М.Горький. Булычов Йогор да молат. 1968. – Зобунова
С.Чавайн. Илыше вÿд. 1968. – Шемалге вате
А.Островский. Кузыкдымо ÿдыр. 1968. – Ефросинья Потаповна
А.Кицберг. Вувер ÿдыр. 1969.- Ӱдырамаш
П.Эсеней. Пиалан ваштар-влак. 1969. – Илалше вате
А.Волков. Алдиар. 1969.- ÿдырамаш
М.Рыбаков. Кинде. 1970.- Янаш кува
Л.Рахманов. Вургыжшö шÿм. 1970. – Кухарка
Н.Айзман. Кай, кай Йыванлан. 1971. – Вселис
Н.Лекайн. Кÿртньo вий. 1971. – Натале
С. Чавайн. Мÿкш отар. 1972. – Онтон вате
С.Николаев. Салика. 1973. – Терей вате
Б. Брехт. Вуянче ава ден шочшыжо-влак. 1975. – Кува
С.Николаев. Салика. 1976. – Терей вате
да молат…
{phocagallery view=category|categoryid=81|limitstart=0|limitcount=0|detail=3|displayname=0|displaydetail=0|displaydownload=0|displaydescription=0|displayimgrating=0}