СОКОЛОВ ТИМОФЕЙ ИВАНОВИЧ (1899—1990),
МАССР-ын сулло артистше (1956),
профессиональный марий актёр-влакын икымше тукымышт гыч
1899 ий 19 февральыште Медведево район, Кӱшнӱр ялыште кресаньык ешеш шочын. Царевококшайскысе приходской школышто кок классым тунемын. 1918 ийыште Йошкар Армийыш налыныт, Колчак да Юденич ваштареш кредалмаште лийын. Армий гыч 1921 ийыште пӧртылмек, Куснылшо театрыш художник-постановщиклан пашам ышташ пурен. Ятыр спектакльым келыштарен, нунын кокла гыч С. Чавайнын «Автономий» (1921) да «Кайык лудо» (1922), М. Шкетанын «Ачийжат-авийжат» (1923), «Шошо сеҥен» (1924) да «Сардай» (1922) да моло спектакльым палемдыман.
Кодшо курымысо 20-шо ийлаште Куснылшо театрым М. Шкетан вуйлатен. Тудо уста рвезын мастарлыкшым ужын шуктен да «Ачийжат-авийжат» спектакльыште кӱтӱчӧ Мичин рольжым модаш темлен. Драматургын ойжо денак Марий театрыште моткоч шкешотан актёр шочын. 1927 ий сентябрьыште Т. Соколов Музыкально-драматический искусствын Марий студийышкыже тунемаш пурен. 1929 ий октябрьыште тичмаш курсым тунем лекмек, Марий театрыш ик ийлан стажировкыш толын. Студийыште тунеммыж годымак 1928 ий кеҥежым Т. Соколов режиссёр Б. Шелонцевын «Марий Кужер» («Восток-кино» студий) кинофильмжым сниматлымаште участвоватлен.
1930 ий кеҥежым театрын коллективше Москваште, СССР калык-влакын театрыштын да искусствыштын I всесоюзный олимпиадыштышт мастарлыкшым терген. Конкурсышто «Мӱкш отар» да «Илыше вўд» спктакль-влак ончыкталтыныт. Т. Соколов икымшыштыже Ӧрӧзӧйым да кокымшыштыжо Кылмымужым модын. Актёрлан кушкашыже режиссёр Н. Станиславский кугун полшен. Тудын шындыме спектакльлаште Тимофей Иванович поснак ойыртемалтын: Кудряш (А. Островский, «Кӱдырчан йӱр», 1934), Бальтазар Бальтазарович Жевакин (Н. Гоголь, «Ӱдырым налмаш», 1935) да молат.
30-шо ийла мучаште Т. Соколов А. Маюк-Егоровын вуйлатымыж почеш пашам ыштен. Профессиональный марий икымше режиссёрын шындыме «Доходан вер» (А. Островский, 1936) спектакльыште Юсовын, «Чодыра» (А. Островский, 1937) спектакльыште Аркаша Счастливцевын рольыштым модын. Тыгак В. Катаевын «Шкет парус» повестьше почеш шындыме спектакльыште (1938) шпикын да тӧран рольыштым келыштарен. Т. Соколов тыгак С. Николаевын «Саликаштыже» (1938) урядник Сармаевын образшым мастарын чоҥен. Тиде да тыгак «Мӱкш отарыште» шоҥго каче Ӧрӧзӧйын, «Кеҥеж йӱдыштӧ» Марка кумын рольыштым актёр театрыште пашам ыштыме жапыштыже ик гана веле огыл модын.
Кугу Отечественный сар жапыште, 1942-1945 ийлаште, Т.И. Соколов фронтышто лийын, Тула деч Берлин марте шуын. 1944 ий мартыште сусырген. «За боевые заслуги», «За освобождение Варшавы», «За взятие Берлина», «За победу над Германией» да моло медаль дене палемдалтын.
1945 ийыште, армий гыч пӧртылмек, Марий кугыжаныш театрыш пашаш толын да вара сулен налме канышыш лекмешкыже эреак тыште тыршен. 40 ий чоло пашам ыштыме жапыште 200 утла рольым модын.
Т.И. Соколов 1990 ийыште ош тӱня дене чеверласен.