РУССИНА РИММА АРСЕНТЬЕВНА,
Марий АССР-ын калык артисткыже (1977)
1931 ий 13 ноябрьыште Оршанка район, Тошто Крешын ялыште шочын. Изиж годымак ача деч посна кодын. 1945 ийыште, шымияш школым тунем пытарымеке, фельдшер-акушер школыш пурен, но илыш нелылыклан кӧра тушеч каяш пернен. 1948 ийыште ял озанлык техникумым тунем пытарен, Оршанка районысо мланде отделыште бухгалтер-инспекторлан пашам ыштен.
1949-1954 ийлаште Ленинградысе А.Н.Островский лӱмеш театр институтын марий студийыштыже тунемын. Тиде курсым тунам РСФСР искусствын сулло пашаеҥже Л.Ф.Макарьева вуйлатен. Тунем пытарымекак, М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш театрыш пашаш толын да тыште 35 ий тыршен. Профессиональный сценыште модмо икымше рольжо семын С.Антоновын «Тумер ялын мурыжо» спектакльыште Любан рольжым (1955) ончыктыман. Павлинан рольжо деч вара (А.Михайлов, «Корнывожышто», 1956) Р.Руссинам режиссёр-влак веле огыл, критик ден ончышо-влакат тӱткынрак шекланаш тўналыныт да самырык актрисын пашажым чыла шӧрын гычат акленыт. С.Чавайнын «Мӱкш отарыштыже» Клавийын рольжым Р.Руссина шке семынже модын да тидыже классический амплуа манмым вес семынрак ончалаш таратен. Героиньыжын койыш-шоктышыжо кушкын толмыж семын рашемдалтеш. Пӱртӱс пуымо мастарлыкше дене актриса марий ӱдырамашын чонжым раш почын пуын моштен. Тиде рольым актриса чырык курым наре модын.
Марий кугыжаныш театрыште пашам ыштыме жапыште Р.Руссина шӱдӧ чоло рольым модын. Сылне кап-кылже, пӱртӱс пуымо йўкшӧ дене кажне ончышым героиньыж дене пырля куанаш, тургыжланаш, ойгыраш таратен. Тидыжланак ончышо калык тудым йӧратен шынден. С.Николаевын «Саликаже» почеш шындыме спектакльыште 1956 ийыште Р.Руссина Маринажым куанен онченыт. Варарак актрисан репертуарыштыже Эчан ватын рольжо лийын.
Р.Руссинан Марий сценыште пеҥгыде койыш-шоктышан ӱдырамаш-влакын образыштым чоҥен. Классикыш савырныше автор-влакын пьесышт почеш шындыме спектакльлаште сылне кап-кылан, мотор чурийвылышан, ныжылгын, тунамак куатлын йоҥгалтше, а кунамже изеҥер йогымыла шоктышо йӱкшӧ дене актриса чапле деч чапле рольым ыштен: Бернарда Альба (Ф.-Г.Лорка, «Пачемыш пыжаш», 1977), Глафира (М.Горький, «Егор Булычов и другие», 1968). Ик эн куатле рольжо семын Р.Руссинан Васса Железноважым (М.Горький, «Васса Железнова», 1976) палемдыман. Тиде спектакльым режиссёр М.Сулимов шынден.
Айдеме, ӱдырамаш койыш-шоктышым Р.Руссина поснак моштен почын: Варька (И.Карпенко-Карый, «Пиалдыме», 1958), Верук (М.Шкетан, «Эреҥер», 1967), Сули (А.Волов, «Алдиар», 1969), Танкабике (М.Карим, «Тылзе петырналтме годым», 1972) да молат.
1969 ийыште Марий театр искусстым вияҥдымашке кугу надырым пыштымылан Р.Руссиналан «Марий АССР-ын заслуженный артистше», а 1977 ийыште «Марий АССР-ын калык артистше» почётан лӱмым пуымо.
Р.Руссинан модмо кажне рольыштыжо ӱдырамаш койыш-шоктыш моткоч куатлын, раш палдырнен: Тамар Зверева (С.Чавайн, «Элнет», 1965), Орик (М.Шкетан, «Ачийжат-авийжат», 1970), Лыстывий (М.Рыбаков, «Салтак вате», 1969), Тамара Павловна (А.Асаев, «Товатлыме куэ», 1967) да молат.
Ава койыш-шоктышымат Римма Арсентьевнан моштен ончыктен: Васса да Бернарда Альба, Мария Павловна (С.Кайтов, «Ава шӱм», 1966), Пали (А.Волков, «Пиалан шӱдыр», 1983), Серафима авловна (С.Иванов, «Ольош», 1981), Зинаида Григорьевна (А.Симуков, «Осал суксо-влак», 1986) да молат.
Роль дене пашам ыштыме жапыште Р.Руссина драматургын возымыжым шкаланже келыштаренат вашталтылын, тыге героиньыжын образше эшеат куатлырак лийын.
Р.Руссина, сулен налме канышыш лекмекыжат, театр дене кылым кӱрлын огыл: Ю.Васильевын фольклор театрыштыже тӱрлӧ спектакльыште модын, Марий самырык театрын администраторжылана пашам ыштен. Тыгодымак самырык актёр-влаклан полшен шоген, шке мастарлыкше дене нунылан тӱрлӧ образым чоҥымо шотышто умылтарен.
Шарнымаш сорта: Римма Руссинан шӱдыржӧ волгыдын йӱла
Марий театр искусствын историйыштыже Римма Руссинан лӱмжӧ курымешлан ойыртемалтын палемдалт кодеш. Палемдалт кодеш сценыште тӱрлӧ сынан образым моткоч оҥайын, келгын чоҥымыжлан кӧра. Палемдалт кодеш шкежат кӱкшӧ культуран, кугу кӧргӧ виян ӱдырамаш улмыж дене. Римма Арсентьевна уло ӱмыржым М.Шкетан лӱмеш Марий театрлан пуэн. Образым чоҥымо годым пеш шуко тӱрлӧ пӱрымашан ӱдырамашын илышыжым илен эртарен, тудын кӧргӧ чонжым, шонымашыжым умылаш да ончышо деке шукташ тыршен. Юмо тудлан кап-кыл моторлыкымат, усталыкымат чаманен огыл. Да тидын дене посна еҥлан огыл, пӱтынь калыклан пӧлекым ыштен. Римма Руссина сцена гоч моторлыкым да порылыкым шарен илаш туныктен. Вет шкеже изинек укем ужын кушкын. Кочкаш, чияш чӱдылан кӧрак медицина пашаеҥ лияш шонымашыже шукталтын огыл. Вара оксам шотлышылан ыштен. Но ты тӱняште пӱрымаш тудлан вес корным ямдылен улмаш. Шоныдымын-вучыдымын Йошкар-Ола уремыште, рӱдӧ почтамт воктен палымыж дене мутланен шогышыла, Ленинградыш актерлан тунемаш каяш ӱжмашым налеш да вашке студент радамыш ушна. Культура шотышто Российысе моло ола деч чот ойыртемалтше Ленинград марий ӱдырын шӱм-чонжым пойдарымаште, профессионал артист семын мастарлыкым шуарымаште чапле негыз лийын.
Ила гын, Марий Элын калык артисткыже Римма Руссина ноябрь тылзыште 80 ийым тема ыле. Но, чаманен каласаш логалеш, таче тудо мемнан коклаште уке. Эртыше рушарнян шочмо кундемыштыже, Оршанка районысо Тошто Крешын ялыште, лӱмлӧ актрисым шарныме кас эртен. Тудым республикысе «Саскавий» да верысе «Ошлавий» марий ӱдырамаш ушем-влак ямдыленыт.
Тошто Крешын кундем шкенжын ойыртемалтше да чапланыше еҥже-влак¬лан кӧра Марий кундемыште посна верым налеш. Тиде — марий писатель Яков Павлович Майоров-Шкетанын шочмо верже. Тудын пашажым вараже Феликс Майоров шуен. Тиде — драматург Арсий Волков ден композитор Евгений Волковын шочмо верышт. Тышан шочын-кушкын лӱмлӧ марий актриса Римма Руссина.
Таче ял калык нелыракын ила гынат, Тошто Крешын культура пӧртыш еҥ-влак шукын погынен толыныт ыле. Шке землячкыштым шарныме кас вет оҥай лийшашым сӧрен. Да тудо тыгаяк лийын. Тӱҥалтыште Марий Элын культура, печать да национальность паша шотышто министржын алмаштышыже, республикысе «Саскавий» марий ӱдырамаш ушемым вуйлатыше Г.Ширяева кӱчыкын мер организацийын пашаж дене палдарен. А вара мутым театровед Н.Кульбаевалан пуымо. Наталья Ивановна Марий Элын калык артисткыже Римма Руссинан илыш да усталык корныжым радамлен лектын. «Корнывожышто» Павлина гыч тӱҥалын Васса Железнова (М.Горький) роль марте Римма Руссинан чонжо гоч 100 наре образ эртен. Васса Железновам шкежат йӧратен да кугу кумылын модмыж нерген палемден. Вет актриса шкеж гаяк кугу кӧргӧ виян ӱдырамашым почын ончыктен. Руссина характерный рольымат ыштен, отрицательный ден комедийныйымат модын, эпизодысымат шӱкалын огыл. Лач тиде актрисын усталыкше нерген ойла. Каласаш кӱлеш, С.Чавайнын «Мӱкш отар» спектакльыштыже Клавийын рольжо дене Римма Арсентьевна сценыш 25 ий лектын.
— Шижалтын: Римма Арсентьевнан образыште улмыж годым йол пундаш гыч тӱҥалын пытартыш ӱп пырчыж марте чылажат ылыжын, чылажат модын,- Российын сулло артисткыже Маргарита Медикова шке коллегыжым, векат, нигӧ деч коч шижын да умылен ойлен. — Кеч-могай рольым ыштыже — кажне мутшым кӧргӧ чон гыч колтен. Мыняре тидлан вийым пышташ кӱлын! Тиде вийым тудо эн ончычак ончышылан пӧлеклен. Тыгайым мый чынжымак артистлан шотлем. Васса Железнова гай рольым ышташ кеч-могай артист куана, — актрисын шомакыштыже икмыняр кӧраныме шижмаш палдырныш.
Сценыш лектын ойленыт Россий искусствын сулло деятельже Олег Иркабаев, марий драматург Геннадий Гордеев. Нуно Римма Руссинам паленыт веле огыл, Олег Геннадьевич, мутлан, пашамат пырля ыштен. Марий самырык театрым почмеке гын тудо Римма Арсентьевнам тӱҥ администраторлан пашаш налын. Вет икымше ошкылым ыштыме годым эҥертыш моткочак кӱлеш. А Римма Руссинам калык пален, пагален. Тудын лӱмжак театрлан пашам ыштен. Самырык артист-влаклан гын тудо чыла шщотыштат эталон лийын.
— Римма Арсентьевнан илыш рӱдыжӧ лийын. Тудо, ситыдымашым ужын, нигунам эртен каен огыл: шке шонымашыжым каласен, кузе ышташ кӱлешым темлен,- айдемын ик эн шерге качествыж семын палемден Олег Геннадьевч Римма Руссинан тиде койышыжым.
А Геннадий Гордеевлан эше студент улмыж годымак тыгай кугу актриса дене вашлияш, театр шотышто тудын каласкалымыжым колышташ пиал логалын. Илышыште нимоат случайно ок лий, маныт. Геннадий Филимоновичымат пӱрымаш корно теве тыгай вашлиймашла гоч театрыш конден манын каласашат лиеш.
Шарнымашым ашна чоныштыжо Марий Элын калык артистше Владимир Актанаеват. Тудлан Римма Арсентьевна дене пырля ик спектакльыште («Осал суксо-влак») модашат пиал логалын. А вес могырымжо, Валдимир Иванович – актрисын землякше. Сандене тудо пашам ыштымыж годым ответственность кугеммым шижын, вет чапланыше еҥ-влакын Шарнымаш касыш, мутат уке, М.Шкетан лӱмеш Марий национальный театрын артистше-влак нигузе ушныде кертын огытыл. Маргарита Медикова поэтесса Зоя Дудинан почеламутшо-влакым лудын гын, Антонида Антонова ден Евгений Сергеев мурым пӧлекленыт. А Олегн Кузьминых ден Ольга Харитонова Л.Яндаковын пьесыж почеш шындыме «Йӧратымаш? Йӧратымаш. Йӧратымаш!» спектакль гыч сценкым моткоч сӧралын келыштареныт.
Сценыш кӱзышӧ Л.Н.Кудрявцеван аваж ден Римма Руссина шке жапыштыже йолташ ӱдыр лийыныт. Лидия Николаевна Руссинан 70 ияш лӱмгечыжлан ямдылыме афишымат арала улмаш. Тунам «Эреҥер» ансамбль дене, театр сценыш лектын, землячкыштым шокшын саламленыт. Ты гана ӱдырамаш тунамсе к мурым муралтыш. Да «Эреҥер» дене пырля погынышо калыкым тиде кастене «Какшан сем» ансамбльын весела мурен-куштымашышт сӧрастарышт.
«Саскавий» ӱдырамаш ушмын еҥже-влакын шарнымашышт тиде касым утларак пойдарыш. Римма Руссинан Алексей эргыже аважым тыге порын шарнымылан тауштен каласыш.
С.БЕЛКОВА.
«Марий Эл» газет 2011 ий 26 ноябрь
{phocagallery view=category|categoryid=44|limitstart=0|limitcount=0|detail=3|displayname=0|displaydetail=0|displaydownload=0|displaydescription=0|displayimgrating=0}