РОМАНОВА МАЙЯ ТИМОФЕЕВНА,
РСФСР-ын сулло артисткыже (1969),
Марий АССР-ын сулло артисткыже (1960)
ШИЙ ЙӰКАН ШӰШПЫК ГАЙ
Майя Тимофеевна Романова 1927 ийыште Тошто Торъялыште кресаньык ешеш шочын.
Майя Тимофеевна дене ме 1950 ийыште Ленинград олаште Островский лÿмеш театральный институтыш тунемаш пурышна. Тылеч вара шагал ма, шуко ма – 37 ий эре пырля. Тунеммаште, театрыште, гастрольышто… Модмо шуко роль шарнымашеш кодын.
М.Т. Романован творческий пашаже марий профессиональный искусствышто кугу пале корно семын палемдалтын. Уста айдеме тыгаяк лийшаш. А Майян искусство илышыштыже РСФСР-ын калык артистше Степан Иванович Кузьминых ÿшанле пелаш веле огыл, пеш кугу эҥертыш лийын. Шуко спектакльыште нунылан тÿҥ рольым модаш пернен.
Теве С. Николаевын «Айвика» пьесыжым налаш. С.И. Кузьминых – Азаматым, М.Т. Романова Айвикам пеш устан модыч. Нунын нине рольыштым шукынжо кызытат шарнат. Тунам театрын оркестрже Кузьма Смирновын музыкыжым йоҥгалтарыш. Айвикан мурыжо ончаш толшо калыкын шÿмышкыжö шыҥенак пурыш. Тушто шоҥго кугыза (тудын рольжым Г. Пушкин модо) тыге ойлен: «Айвика! Тыйын муретым марий калык ÿмыреш шарнен илаш тÿҥалеш». Тиде тыгак лийын. Майя Тимофеевнан мурыжо радио денат йоҥгалтеш, марий калыкын шÿм-чонжым тарвата, тÿшка пашаште у сеҥымашлан кумылжым нöлта.
Марий калык ожнысек мурылан шÿман. Кеч пашаште, сÿан але пайрем годым, сай унам вашлийын-ужатыме але кастене кидпашалан ÿдыр-каче чумыргымо годым – кеч-кунамат муро йоҥген да йоҥга.
Теве налаш Э. Сапаевын «Снеге пеледеш» мурыжым. Майя Тимофеевнан тудым мурымыжым колыштат да ялт снеге пеледме жапымак шижат, илыш таҥ дене пырля улмет гай чучеш. Але Н. Арбанын «Дояркыжым» уло шÿм-чон кöргö дене шергылтарымыжым колат – пуйто колхозын ончыл ÿдыржö пашаж дене куанен мура, а йÿкшö кöргö вийыш савырна. Тыгак Е. Волковын, К. Смирновын, И. Молотовын, Д. Кульшетовын, В. Алексеевын да моло композиторын мурыштлан М.Т. Романова кумда корным почо.
Нигö деч нимолан аптыранаш: Майя Тимофеевна тÿжвал чаткалык денат, койыш-шоктыж денат произведенийласе тÿҥ геройлан келшен толеш. Арам огыл тудын Саликажат (С. Николаевын «Салика»), Лизукшат (А. Волковын «Илыш йолташ»), Кансылжат (И. Смирновын «Асан ден Кансыл»), Ольгажат (Н. Арбанын «Кеҥеж йÿд») да моло героиньыжат ик гана ужмаштак калык чонеш эрелан кодыныт. Спектакльым ончышо еҥ нунын дене пырля куанен, шортын але ойгырен.
А тидыже теве мо нерген ойла: М.Т. Романовалан артист лияш пÿртÿсак пÿрен, тудо шке героиньыже-влакын образыштым шÿм-чонжо вошт колтен кертеш. Тидын годым кеч-кунамат эре уым кычалеш, шке творчествыжым пойдараш тырша. Образын тÿжвал тÿсшым веле огыл, кöргö чонжым чын почын пуа.
Классический пьесылаштат тудо шке семын неле, тÿрлö характеран образым мастарын чоҥен. Теве налына Джульеттам (В. Шекспирын «Ромео ден Джульетта»), Луизам (Ф. Шиллерын «Йöратымаш да осал чоялык»), Аннам (М. Горькийын «Васса Железнова»), Евгениям (А. Островскийын «Кугорно ÿмбалне») да молымат. Нунат сценыште илышысе семынак иленыт.
Пытартыш жапыште Майя Тимофеевналан чÿчкыдынак ава рольым модаш логалеш. Мутлан, З. Каткован «А вуй ÿмбалне яндар кава» драмыштыже комсомолец-дуржинникын аважым, Вера Михайловнам, модын. Кузе модынжо! Пуйто театрыште огыл улат, а илышым ужат.
Кызыт тудо у рольым ямдыла. Тиде – А. Дударевын «Вÿргечын эрдене» пьесыж гыч Анна, 76 ияш белорус ÿдырамаш. Героиня куштылго огыл илышым ила. Кугу Отечественный сар деч варасе неле жап. Ончычсо кугу ял йöршеш пустаҥын. Улыжат кум сурт гына кодын. Кум пöртлан – кок шоҥго кугыза да сур вуян ик ÿдырамаш. Шоҥго кува кугу сарым чытен лектын, но йöршеш шкет кодын.
Тиде рольым модаш куштылгыжак огыл, но Майя Тимофеевна шуко ойгым чытен лекше Аннан образшым раш почын пуаш тырша. Тиде кечылаште кумда философский шÿлышан «Вÿргечын эрдене» спектакль сценыш лектеш.
Йошкар-Олан рÿдö верыштыже верланыше Марий государственный драмтеатрыште Майя Тимофеевна шÿдö утла рольым модын, тылечат шуко мурым мурен. Калык арам огыл шке мурызыжым шÿшпык дене таҥастра.
М. Т. Романован артистна семын чапше шукертак пеш кумдан шарлен. Тудым öрдыжтат – марий ялллаште палат, пагалат да вучен илат.
Сценыштат, радиостудий ден телестудийыштат, общественный пашаштат тыршен ышта. Шке мастарлыкшым ок шылте, вийжым ок чамане. Самырык артист-влакланат кеч-кунамат полшаш ямде.
Партий ден правительство М.Т. Романован пашажым кÿкшын акленыт. 1961 ийыште тудлан Марий АССР-ын заслуженный артисткыже лÿмым пуымо, а 1969 ий годсек – РСФСР-ын заслуженный артисткыже. Марий АССР Верховный Совет Президиумын Почетный грамотыж дене ик гана веле огыл палемдалтын.
Таче Майя Тимофеевнам юбилейже дене саламлена. Марий театрын сценыштыже модмыда да сылне мурыда дене калыкым ончыкыжымат куандарыза.
Римма РУССИНА,
Марий АССР-ын калык артисткыже.
«Марий коммуна» 1987 ий 22 март