Тыге ойлат Марий ден Чуваш театр пашае?-влак
Кечывал деч ончыч, латик шагат эрталтен, М.Шкетан л?меш театрын “Газельышкыже” корныш тарванышаш чыла е? погынен шуо. Нунын коклаште директорын зритель шотышто аламаштышыже, актер-влак, нуным сценыш лукташ ямдылыше икмыняр пашае? улыт. Да мый, журналист. Репертуарыште ончылгоч палемдыме кечын, 7 апрельыште, Чуваш академический драма театрын сценыштыже М.Шкетан л?меш Марий национальный театрын артистше-влак «Вучо,- мане,- п?ртылам» спектакльым модын ончыктышаш улыт. Реквизит дене кок машина эрденак каен.
Йошкар-Ола — Чебоксар корно таче кужу огыл, мутланен кайымаште шагатат пел жапым шижын шукташат ыш лий. Чуваш театрын кудывечыштыже пошкудо-влак дене пырля шкенан-влакак вашлийыч.
— Машина гыч ида лек, — омса деке лишеме Роман Алексеев. — Эн ончычак Корчаковын ш?гар ?мбакыже миен толына. Тыште сцена мемнан гайракак,- манын, туштак актер-влаклан шижтарен, лыпландарен шуктыш.
— Ме реквизитым вера?ден пытарышна, модаш т??ал кертыда,- мыскаралана Андрей Бусыгин. Тудо ты гана ок мод, сценым ямдылыше семын толын.
Мемнан деке чуваш актер-влак ушнышт, да уэш корныш тарванышна.
Чебоксар ола гыч лекме годым корно воктене икмыняр ш?гарла кодеш. Мо ойыртемалтеш: иктыштыжат пуше?ге але одарланен кушшо вондер уке. Ик-кок вере гына изирак п?нчым шекланышым. Теве ик ш?гарла капка ончылан чарнен шогална. Йырваш эше лум кия гынат, ш?гар-влак радам кокласе асфальт корно почылтшо. Николай Иванович Корчаковым тойымо радам — эн пытартыш. Тудын уке лиймыжлан 6 апрельыште лач идалык темын улмаш. Тиде радам л?мл? е?-влакым тойымо аллей маналтеш, палдарышт мыланна чуваш йолташна-влак.
Марий актер-влаклан Чуваш Республикын калык артистше Н.Корчаковын л?мж? пеш шерге. Тудо Марий театрыште режиссер семын ятыр спектакльым шынден. Артист-влак, памятник воктен пеледышым пыштен, тудын дене кузе пашам ыштымым, шкенжын могай улмыж нерген шарналтен ойлат.
— Мый т??алтыште шкемым Салика, Маюк гай рольым ыштыше семын веле ужынам,- манеш Светлана Строганова. — А Николай Иванович «Кум кечылан у кува» да «Алиса, Аниса, Анфиса» спектакльлаште комедийный актриса семын почо.
Теве актер режиссер дене мыняр кылдалтын. Кузе кокымшыжо ужын мошта, почын мошта, туге актер вия?еш.
Ш?гар ?мбач п?ртылмек, актер-влак сценыште репетицийым т??альыч. Режиссер Роман Алексеев дене пырля тышке й?к режиссержо, тул дене, реквизит дене пашам ыштышыже — чыланат ушнат. Вет у верыште кушто мо кузе ышталтмым радамлен келыштарыман.
Мый театрым йыр ончен савырнаш лийым. Тудо мемнан деч ойыртемалтеш. Сцена кугыт шот дене тугайракак гын, зал й?ршеш вес т?рл?. Мый тыште п?кен-влак чаплырак улыт манын гына изиш к?ранышым. А теве фойе ятырлан кугу. Тудо кок пачашыштат калыклан утларак й?нанла чучо.
Кас вич шагат эрталтенрак коктын-кумытын ончаш толшо-влак кояш т??альыч. А теве кокымшо пачашыш тошкалтыш дене ?дырамаш-влак к?зат. Чу, марла ойлатыс. Мый содор нунын деке лишемым.
— Сидельниково, вес семынже, Олыкъял гыч улына,- ойлат нуно. Марий Эл гычак улыт улмаш. — Мемнам тышеч автобус дене налаш миеныт. Латкокытын толынна.
Залыш верланыше калыкым ончалмеке, я ик вере, я вес вере марла мутланен шинчыше т?шкам шекланышым. Адакше кусарыме аппаратым налдымат марла умылымо нерген палдара. Теве адак марий-влак деке лишемам. Григорий Иванович деч Галина Никифоровна Исаковмыт Курык марий районышто шочын кушкыныт. 1979 ий годсек Чебоксарыште илат. П?ръе? — трактор заводышто программист, а пелашыже — кызыт сулен налме канышыште. Жапыштыже президент администрацийыште ыштен.
— Ондак мылам курык марий муро, куштымаш эн сайла чучын,- ойла Григорий Иванович. — А кызыт олык марий мурым колыштын, чонем кана. Вигак Йошкар-Олаште тунемме, марий паркыш коштмо жап шарналтеш. Марий театрын толмыжым радио дене колмеке, нигузеат м??гышт? шинчен шына турко.
Ныжыл семан «йы?гыр» й?к, залыш пураш шижтарен, икмыняр гана йо?галте, калык веран-верыш шинче. А сценыш Чуваш театрын художественный вуйлатышыже, СССР-ын калык артистше (эше шуко чап л?мж? уло) В.Н.Яковлев ден Марий театрын т?? режиссержо Р.Ю.Алексеев лектыт.
— Мемнам, кок республикын театржым, искусствысо келшымаш к?вар уша,- саламлалтмек палемдыш Валерий Николаевич. — Да тиде к?вар эше Чебоксар ГЭС-ым чо?ымо деч ончычак ышталтын.
Вара тудо 1975 ийыште икымше гана Йошкар-Олашке мийымышт нерген каласкалыш. Тиде 11-13 мартыште лийын. Кок театр икте-весын сценыште спектакльым ончыкташ кутырен келшымек, чуваш-влак корныш тарваненыт. Марпосадыш шумеш машина дене каеныт, вара Юл гоч йолын вончаш тарваненыт. Шошо ий ?мбалне л?дыкшыс. Кидыш кугу тоям налын, ончылнышт ийым шуркален-терген ошкылыныт. А эрлашынже вес группа Ан-24 самолет дене Йошкар-Олаш чо?ештен.
— Тиде кок театрын актержо-влакланат кугу пайрем гай лийын. Тунам ме «Кай, кай Йыванлан» да «Солдатская вдова» спектакльым модынна. А актер, режиссер-влак коклаште келшымаш пе?гыдемын. Ончышо-влакат пошкудо-влакын пашаштым эре шокшын вашлийыныт.
Шарналтеш, чуваш театр гыч мемнан актер-влакым л?мгече пайремышт денат саламлаш ч?чкыдын толыт ыле. А чуваш драматург А.Чебановын пьесыж почеш шындыме «Проска кока ?дыржым марлан пуа» спектакль марий сценыште могай с?ралын шындалтын.
М.Шкетан л?меш национальный театрын т?? режиссержо, Марий Элын сулло артистше Р.Ю.Алексеев вашеш мутышто ончычсо й?лам умбакыже шуйымо шотышто чуваш-влакын ойым угыч лукмыштлан да тидым илышыш пурташ т??алмылан таум ыштен палемдыш:
— Ме тендан деке уло кумылын толынна. Шокшын вашлиймыланда к?ра м??гышт? улмо гаяк веле чучеш. Тау тидлан тыланда.
Да п?лекым кучыктыш.
«Вучо,- мане,- п?ртылам» спектакль марий сценыште гаяк ик ш?лыш дене ончалте. Кугу Отечественный сарлан п?леклалтше тиде паша кажным шарнымашке п?ртылта. Южгунам тугай тат лийын кая: сценыштат шып, залат, ш?лалташ тоштде, умбакыже мо лиеш манын вуча. Манмыла, карме чо?ештыме шокта. А спектакль пытымеке, калык артист-влакым кужу жап сцена гыч ыш колто, кынел шогалын, совым р?ж кырыш, браво манын кычкырыш.
— Тендан модмыда чоныш моткоч келгын шы?ыш,- палемдыш Чуваш Республикын культура министрже Р.М.Лизакова актер-влак дене спектакль деч вара вашлиймеке. — Те мыйым Гуркинын ты произведенийже денат палдарышда да материалым моткоч чаплын почын пуышда. Коллективда, самырык актер-влак уста улыт. Умбакыжат сай лектышым, умылышо ончышым тыланем.
Каласаш к?леш, тиде спектакльыште модшо шым актерге Щепкин л?меш театр училищым пырля тунем пытареныт. Нуно ик педагог дене тунемыныт, ик школым эртеныт, санденат, очыни, икте-весым шижын, умылен модыт. Нуным л?мышт денак каласена: Марий Элын сулло артистше-влак Светлана Строганова ден Алина Егошина, артист-влак Светлана Сандакова, Алена Мочалова, Сергей Данилов, Александр Бирюков да Эдуард Яковлев. Тидымат палемдыман, Чуваш театрыште модшо самырык актер-влак нунын нылымше курсышто улмышт годым ты училищышкак пуреныт. Сандене икте-весыштым палат. Санденат вашлиймаш моткоч шокшо ыле. Москва нуным палымым ыштен веле огыл, эше лишемден. Адакше ты кок студийын педагогшат икте лийын.
— Мый тендам, тыгай самырык-влакым, ончем да ?рам: сценыште лачшымак шкендан героиньыдан ийготан ?дырамашын илышыж дене иленда,- РФ-н заслуженный артисткыже Л.В.Федорова эн ончычак Светлана Строгановам ончалын палемдыш. — Санька кокымшо кыдежыште подылшырак лектеш. Но тидлан от вурсо, тудо илышыште моткоч шуко чытен лектын. Актриса тидым почын ончыктен кертын. Тыят, тыят, — кугу опытан актриса вара Сандаковам, Мочаловам ончыкта.- Коеш, театрыште кугурак тукымлан ?шанле алмаштыш кушкеш.
— Мемнам Юл ончыкыжат ушаш т??алеш манын ?шанена, — ешарен РФ-н калык артисткыже Н.М.Яковлева. — А эше Марий чодыран модыжо, п?чыжш?.
— А эше ош по?гыжо,- ешарен п?ръе? коллегыже.
Ончыч Марий ден чуваш актер-влак утларак лишыл палымышт дене мутланаш вашкышт гын, варажым чылан иктыш ушнышт. Оза-влак мурен-куштымо мастарлыкышт дене палдарышт. Уна-влакат вараш ышт код. Ойырлымо тат кужун шуйныш. Ну, нигузе оза-влак унаштым колтен огыт керт. Теве тыгай вашлиймаште келшымаш кыл пе?гыдемеш. Тудо уэш 21 апрельыште лиеш. Чуваш театр Марий Элыш толеш. Мыланна А.Волковын пьесыж почеш шындыме «Оръе? мелна» спектакльым ончаш темла.
А 5 майыште Марий театр Шупашкарыш «Дорогами войны» руш программа дене кая.
Светлана БЕЛКОВА.
«Марий Эл», 2011 ий 12 апрель